منطقه آزاد ارس از گذشته‌های دور مورد توجه بازرگانان و مسافران آسیا ـ اروپا و جاده ابریشم بوده و امروز نیز با فعالیت های متنوع و موقعیت ممتاز مورد توجه فعالان اقتصادی است.

منطقه آزاد ارس در چهار بخش منفصل در شمالغرب ایران و نقطه صفر مرزی در مجاورت با کشور‌های ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان و کنار رود مرزی ارس استقرار یافته است.

این منطقه همواره از گذشته‌های دور مورد توجه بازرگانان و مسافران آسیا ـ اروپا و جاده ابریشم بوده و این اهمیت موجبات رونق صنعت پرورش کرم ابریشم در زمان صفویان و نیز احداث کاروانسرا‌ها و مجموعه‌های اقامتی، خدماتی و بازرگانی را در قرن اخیر در منطقه جلفا به وجود آورده است.

احداث ایستگاه راه آهن جلفا و خط آهن برقی جلفا ـ تبریز که متصل به خط آهن سراسری کشور شوروی سابق است از جمله زیرساخت‌های این منطقه است.

 منطقه ارس در مسیر صنعتی و تجاری شدن مراحل زیر را طی کرده است:

• ایجاد گمرک و مراکز دپوی کالا به شکل امروزی در ۶۰ سال پیش (در حال حاضر فعال است.)
• ایجاد منطقه صنعتی و منطقه ویژه اقتصادی و سرمایه گذاری (منطقه ویژه اقتصادی جلفا)
• تبدیل منطقه ویژه به منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی ارس

رونق اقتصادی منطقه آزاد ارس باعث شد در سال ۱۳۸۸ مجموع وسعت منطقه آزاد ارس ۵۱ هزار هکتار و به شرح ذیل تعیین شود:

• محدوده اصلی (بخش جلفا و مرز ایران با نخجوان) ۲۰۵۰۰ هکتار ـ محدوده دوم (بخش نوردوز و مرز ایران با ارمنستان) ۲۴۰ هکتار ـ محدوده سوم (بخش خداآفرین و اراضی اطراف دریاچه سد خداآفرین و مرز ایران با آذربایجان) ۶۱۰۰ هکتار ـ محدوده چهارم (بخش قلی بیگ لو در کنار جنگل‌های ارسباران و مرز ایران با آذربایجان) ۲۴۰۰۰ هکتار.

مزایای سرمایه گذاری در ارس

 موقعیت جغرافیایی مناسب

 آب و هوای معتدل کوهستانی، نزدیکی به بازار ۴۰۰ میلیونی کشور‌های CIS، قرارگیری در درون بازار ۱۰ میلیونی شمالغرب ایران و قرارگیری در مرز‌های سه کشور آذربایجان، ارمنستان و نخجوان از جمله مزایای جغرافیایی منطقه آزاد ارس هستند.

زیرساخت‌های مناسب

• فراوانی انرژی‌های برق و گاز، خطوط پرسرعت مخابراتی، آب فراوان رود ارس، سد‌های ارس، خداآفرین، گلفرج و گردیان زیرساخت‌های مناسبی را برای این منطقه فراهم کرده اند. 
• اراضی و طرح‌های آماده برای سرمایه گذاری در کاربری‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، گردشگری، علمی و فن آوری و ترانزیت

• دشت‌های وسیع کشاورزی گردیان، گلفرج، خداآفرین و قلی بیگلو
• شهرک‌های صنعتی ۱۳۵ هکتاری و ۲۶۰ هکتاری صنایع پاک
• اراضی اطراف بزرگراه گردشگری
• سوله‌ها و سالن‌های آماده
• پاساژ صنعتی صنایع کوچک
• ۴۳ طرح و پروژه مطالعه شده اولویت دار آماده سرمایه گذاری

طرح‌های تفصیلی آماده در حوزه‌های مختلف

پتانسیل‌های گردشگری و فرهنگی

• آثار هزاران ساله تاریخی ادیان مختلف
• ژئو پارک ارس و جاذبه‌های زیبای طبیعی
• بازدید سالانه بیش از ۵ میلیون گردشگر (فرهنگی، سلامت، تجاری، تفریحی) از منطقه
• آداب و رسوم و صنایع دستی متفاوت با سایر نقاط ایران
• ۶ دانشگاه فعال معتبر ایرانی با بیش از ۵۰۰۰ دانشجوی ایرانی و غیر ایرانی در مقاطع فوق لیسانس و دکتری در شاخه‌های علوم پزشکی، علوم انسانی و مهندسی

مزایای رقابتی سرمایه گذاری

• معافیت از پرداخت عوارض گمرکی و سود بازرگانی برای واردات مواد اولیه و ماشین آلات
• معافیت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی برای ورود کالای تولید شده در منطقه به سایر نقاط ایران بر اساس قانون ارزش افزوده
• عدم نیاز به ویزا برای اتباع غیر ایرانی
• منابع انسانی (نیروی کار ارزان و متخصص)
• قیمت انرژی ارزان
• امنیت سرمایه گذاری
• معافیت ۲۰ ساله مالیاتی
• انبارداری ارزان
• قبول ضمانت نامه برای ترخیص کالا از منطقه
• صدور قبض انبار قابل معامله بنا به درخواست صاحبان کالا
• تضمین سرمایه‌ سرمایه گذاران خارجی در برابر تملک و ملی شدن
• امکان سرمایه گذاری ۱۰۰ در صد خارجی بدون مشارکت ایرانی

برخی از پروژه‌های عمرانی منطقه آزاد ارس

• عملیات تکمیل کار‌های باقیمانده شریان اصلی ایواوغلی – دشت گردیان و رمپ راستگرد با اعتبار  ۳۴,۳۰۲,۹۱۷,۶۰۷ ریال

• جدول گذاری و آماده سازی معابر فاز ۳ صنایع پاک با اعتبار ۴,۴۵۹,۷۲۶,۰۶۵ ریال

• عملیات اجرایی احداث باند محور جلفا- مرند کیلومتر ۲۲ الی ۳۰ بانضمام یک دستگاه پل دو دهانه بیست متری با اعتبار ۱۲۱,۳۱۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال

• عملیات مرمت و بازسازی ساختمان اداره دامپزشکی با اعتبار ۳۴۸,۴۱۸,۶۱۳ ریال

• عملیات بازسازی و مرمت کاروانسرای خواجه نظر با اعتبار ۴,۲۳۳,۶۲۶,۶۱۲ ریال

• عملیات احداث ساختمان شورای اسلامی سیلگرد با اعتبار ۸۹۸,۵۱۳,۹۲۴ ریال 

برخی از پروژ‌های سرمایه گذاری

پیشگامان دنیلی ارس  موضوع فعالیت: تولید کیف و کفش

کابین یراق ارس   موضوع فعالیت: تولید و مونتاژ یراق آلات کابینت و درب و پنجره و چسب‌های صنعتی

آیسان خزر سهند ارس   موضوع فعالیت: تولید لوازم خانگی
 

خلاصه طرح جامع منطقه آزاد ارس

هر مجتمع سکونتی و فعالیتی از دو بعد اساسی تشکیل می‌شود؛ نقش و عملکرد به اضافه کالبد و فرم. به منظور هدایت توسعه و عمران یک مجتمع سکونتی و فعالیتی تهیه طرح‌های توسعه و عمران با رعایت نظام سلسله مراتب سطوح برنامه ریزی پس از تعریف نقش و عملکرد مجتمع بعنوان یک ابزار اساسی به شمار می‌رود. سازمان منطقه آزاد در شروع فعالیت‌های عمرانی و ایجاد زیر ساخت‌های اساسی جذب سرمایه گذاری و فعالیت‌های اقتصادی ابتداء به تهیه طرح راهبردی پرداخت. یکی از خروجی‌های این طرح تدوین ماموریت‌های منطقه است.

این طرح بر اساس مطالعات خود ماموریت‌های منطقه را بر اساس مزیت‌های قانونی، محیط طبیعی و انسانی آن در خصوص سکونت و فعالیت‌های اقتصادی به شرح زیر تدوین کرده است:

• تبدیل منطقه مرزی به یک قطب علمی در سطح بین المللی و آزمایشگاه بهره گیری مناسب از قابلیت‌ها و مزیت‌های سرزمین اصلی بر پایه دانش به منظور افزایش تولید ناخالص ملی.
• فراهم سازی امکانات ورزشی، آموزشی - تفریحی و درمانی با نگاه فراملی
• جذب سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی در زمینه‌های
• صنعتی و معدنی
• کشاورزی و منابع طبیعی
• مسکن و شهر سازی
• بازرگانی
• گردشگری
• انرژی
• آموزشی و پژوهشی
• ICT
• خدمات
• بهره گیری مناسب از قابلیت‌های ترانزیتی کشور در دلاان‌های ارتباطی شرقی - غربی و شمالی - جنوبی با رعایت اصول توسعه پایدار و حفظ محیط زیست.

در ادامه این فرآیند مرکز مطالعات راهبردی سازمان اقدام به تهیه Master Plan منطقه با الهام از خروجی طرح راهبردی به عنوان اولین لایه برنامه ریزی کالبدی منطقه پرداخته و در این قالب برای تحقق ماموریت‌های منطقه فضای لازم را با رعایت کلیه اصول برنامه ریزی و به ازای هر فعالیت تخصیص داده است.

 خروجی Master Plan به طور کلی به شرح زیر است:
• شبکه بندی معابر منطقه در حد شریانی
• منطقه بندی کاربری و تراکمی اراضی به شرح زیر
• منطقه مسکونی در سه سطح تراکمی (کم، متوسط، زیاد)
• صنایع و کارگاه‌ها (صنایع تبدیلی، صنایع سنگین، صنایع Hi-Tech، تولید انرژی، تولید مصالح ساختمانی)
• فعالیت‌های کشاورزی (شهرک گلخانه ای، کشت مکانیزه، شهرک تولید پروتئین)
• مجتمع‌های آموزش عالی و پژوهشی (آموزش عالی، پژوهش و فن آوری، خدمات بهداشتی و درمانی و آموزش پزشکی)
• دهکده ورزشی
• دهکده سلامت
• حمل و نقل و انبار
• نمایشگاه بین المللی
• C. B. D
• شهرک فرودگاهی
• پهنه‌های مربوط به اقامت و تفرج
• رهنمود‌ها و سیاست‌های برنامه ریزی