چگونه می‌توان از مناطق آزاد کشور، پلی به سمت دنیای فرهنگ و هنر زد؟ مدیران و معاونان فرهنگی تمام مناطق آزاد و ویژه تجاری کشور، 3روز گرد هم آمدند تا برای این سوال پاسخی پیدا کنند. البته پاسخی که بتوان به سرعت در مناطق پیاده کرد.
برای هیچ‌کس پوشیده نیست که در دنیای امروز، نمی‌توان از فرهنگ و هنر غافل شد. حتی اگر بتوان هم، نباید شد. سال‌هاست که رهبر معظم انقلاب مسئله فرهنگ را دغدغه اصلی خود و مهم‌ترین راهکار نجات کشور از بسیاری از بحران‌ها و مشکلات عنوان می‌کنند و بنظر می‌رسد وقت آن رسیده است که برای این دغدغه مهم، اتاق‌های فکری تشکیل شوند و بسیاری از موضوعات مورد بحث و بررسی مدیران و متخصصان قرار بگیرند.
ظرفیت‌های فرهنگی که در مناطق آزاد کشور وجود دارند، باعث شده‌ است معاونت فرهنگی، اجتماعی و گردشگری دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد کشور، به فکر این باشد که نگذارد این ظرفیت‌ها نهفته بمانند.
این‌بار در شانزدهمین دوره از سلسله نشست‌های مدیران و معاونان فرهنگی مناطق آزاد کشور، منطقه آزاد ارس به عنوان میزبان انتخاب شد. منطقه‌ای که شاید لایق‌ترین صفت برای توصیف آن، بزرگ‌ترین منطقه آزاد صنعتی کشور باشد. چیزی که از همان بدو ورود به محدوده این منطقه از لا‌به‌لای انبوه کارخانه‌جات و  واحدهای تولیدی به چشم می‌خورد.
ارس این‌روزها آب و هوای گرمی دارد اما نه به گرمی دیگر مناطق آزاد کشور، و همین موضوع شاید بهترین دلیل باشد برای اینکه چنین نشستی در پنجم، ششم و هفتم تیرماه در سالن بزرگ اجلاس منطقه آزاد ارس برگزار شود تا با یک تیر، چندین نشان فرهنگی زده شود.
بزرگ‌ترین سرمایه مناطق آزاد، نیروی انسانی و بومی این مناطق است؛ و همین بهترین ظرفیت برای کارهای فرهنگی به شمار می‌آید. «توسعه گردشگری در دنیای امروز می‌بایست بر اساس کرامات انسانی و محوریت انسان باشد»، این جمله‌ای است که توسط امام جمعه جلفا در مراسم افتتاحیه شانزدهمین نشست مطرح شد.
«دوری و دوستی»؛ این تاکید محمدرضا رستمی، معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری منطقه آزاد ارس در در اولین روز نشست بود. او همچنین گفت: «مناطق آزاد در ایران همانند جزیره هایی هستند که از تجربیات موفق یکدیگر استفاده نمی کنند و یکی از دلایل این نشست، تیم سازی بین مناطق آزاد کشور است. ما به دنبال تیم سازی هماهنگ هستیم به همین دلیل باید یادبگیریم در کنار هم رقابت کنیم و از فرصت های یکدیگر برای توسعه اقتصادی مناطق استفاده نماییم».
آنطور که از جدول زمانبندی برنامه‌های نشست می‌شد پی برد، جلسات متعدد با موضوعات متنوع و مرتبط به شکلی بسیار فشرده تدارک دیده شده بودند و چیزی جز شیرین‌سخنی اساتید و متخصصان مهمان، نمی‌توانست خستگی را از تن حاضران نشست بزداید.
مهم‌ترین کارگاه روز اول نشست، کارگاه تخصصی بود که با حضور استاد حوزه ارتباطات، دکتر هادی خانیکی و با استقبال مدیران و معاونان فرهنگی برگزار شد. هم‌جواری با مرزهای کشورها، از مهم‌ترین شاخصه‌های مناطق آزاد به شمار می‌آید و همین موضوع ضرورتی ایجاد می‌کند به نام «گفتگو» و چه‌کسی بهتر از استاد خانیکی که از نظریه‌پردازان مطرح در حوزه «گفتگو بین تمدن‌ها»ست، می‌تواند این موضوع را برای علاقه‌مندان شرح دهد؟
لازمه گفتگو، شناخت است و ملت‌ها و مردم مناطق مختلف زمانی می‌توانند به گفتگو و تبادل فرهنگی بپردازند که از فرهنگ همدیگر شناخت لازم را داشته باشند. شناخت از فرهنگ ملت‌های همجوار، موضوعی بود که دکتر خانیکی آن را برای مدیران فرهنگی مناطق ضروری‌تر از سایرین دانست. به گفته دکتر خانیکی، راهکار توسعه، پیشرفت و رشد در دنیای امروز، گذشته و آینده، چیزی نیست جز گفتگو.
تجارت، از مهم‌ترین ارکان مناطق آزاد به شمار می‌آید و لازم است تمام راه‌هایی که در این مناطق پیموده می‌شوند، به رشد و شکوفایی اقتصادی و تجاری برسند. در این‌روزها که اوضاع اقتصادی کشور چندان مساعد نیست و بسیاری حال اقتصادمان را وخیم می‌خوانند، مناطق آزاد می‌توانند در توان خود در بالین اقتصاد بیمارمان قرار بگیرند و حال آن را بهبود ببخشند. حال سوال این است که فعالیت‌های فرهنگی در مناطق آزاد، به چه اندازه می‌تواند در رونق اقتادی موثر باشد؟
عمده‌ترین موضوع کارگاه‌های روز دوم که پرکارترین روز اعضا نشست بود، تلاش برای پاسخ به همین سوال از ابعاد مختلف همچون سینما، کسب‌وکارهای نوین، فعالیت‌های استارتاپی و... بود. 
اکبر هاشمی، مدیرمسئول هفته‌نامه تخصصی کسب و کار نوین در جمع مدیران و معاونان فرهنگی مناطق آزاد کشور پیشنهاد کرد: «برگزاری جلسات و فضایی برای گفتگوی صاحبان استارتاپ ها به راحتی می تواند در مناطق آزاد شکل بگیرد و این افراد در ابتدا به حمایت های معنوی واقعی نیاز دارند».
در ادامه همین کارگاه، محمد قندیلی، مشاور کسب و کارهای نوپا به جمع اعضا نشست پیوست

و از سازمان‌های مناطق آزاد کشور خواست برای استارتاپ‌ها سرمایه‌گذرانی تدارک ببینند که با این کار، رونقی به کسب و کارهای نوپا و مهم‌تر از آن، جان دوباره‌ای به جوانان مناطق بخشیده شود.
برگزاری کارگاه تخصصی «اقتصاد سینما» جزو کارگاه‌هایی بود که شاید کمتر کسی گمان می‌برد مناطق آزاد بخواهند با برگزاری این کارگاه، به این اندازه از ظرفیت‌های فرهنگی خود استفاده کنند اما با حضور مجید شیخ‌انصاری، تهیه‌کننده و استاد حوزه سینما، راه‌های تازه‌ای برای مدیران فرهنگی مناطق روشن شد.
«مناطق آزاد می‌توانند از سینما برای رسیدن به اهداف اقتصادی و سودآوری برسند» این چیزی بود که شیخ‌انصاری مطرح کرد. او از جاذبه‌های فراوان دیدنی و گردشگری و تاریخی مناطق آزاد کشور یاد کرد و خواستار آن شد که مدیران فرهنگی مناطق، بیش‌تر از پیش از این ظرفیت‌ها «پول دربیاورند».
کارگاه اقتصاد شهری و درآمدهای پایدار شهری، از دیگر کارگاه‌های مهمی بود که باعث شد حاضرین این نشست در دومین روزشان، پای سخنان خانم پروانه مافی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی بنشینند.
خاتمه روز دوم نشست، حضور مدیران و معاونان فرهنگی مناطق آزاد کشور در مکان‌های گردشگری و تاریخی منطقه آزاد ارس بود. آن‌ها با حضورشان به شعار «در ارس نفسی تازه کنیم» پیوستند و این را می‌شد از نشاطی که بین اعضا حاکم شده بود، دید.
محسن نریمان، به رسم میزبانی، خود را از نشست مدیران عامل مناطق آزاد کشور که همزمان با همین نشست درحال برگزاری بود، به سالن اجلاس منطقه آزاد ارس رساند و در جمع مدیران و معاونان فرهنگی مناطق حاضر شد.
او در نطقی گفت: «به مدیران عامل مناطق آزاد برای عبور از بحران اقتصادی کشور اعتماد کنید. اقتصاد ایران باید از دالان های پرچالش عبور کند، مناطق آزاد در کمترین توان خود قادر به رفع مشکلات اقتصادی استان هستند. عده ای شبانه روز تلاش می کنند، مناطق آزاد را به سمت بروکراسی و مشکلات سرزمین اصلی کشیده و مانع از اهداف توسعه محور این مناطق برای کمک به اقتصاد ملی شوند».
این نشست درهای تازه‌ای به روی مدیران و معاونان فرهنگی مناطق آزاد کشور گشود. درهایی که آن‌ها را از روزمرگی و کارهای اداری خارج، و به سوی صنایع خلاق، هنر، گردشگری و... هدایت می‌کند. حالا باید منتظر ماند و خروجی این نشست را در تجلی فرهنگ و هنر و شکوفایی اقتصاد مناطق آزاد کشور به نظاره نشست.

* بهنام عبداللهی