هر نقطه از آذربایجان به لطف ذوق بی‌انتها و دستان پرتوان هنرمندان میهمان، یادگاری از تاریخ و فرهنگ و طبیعت و باورهای مردم را در دل خود جا داده؛ و حاشیه رودخانه ارس، سالهاست میزبان تعدادی از باشکوهترین این یادگارهاست.
حالا، به همت منطقه آزاد ارس، این منطقه زیبا و متنوع در حال تدارک دیدن معرفی جاذبه‌ای جدید برای علاقه‌مندان و طبیعت‌گردان داخلی و خارجی و البته تسریع روند رسیدن به مرزهای توسعه پایدار در این نگین سرسبز ایران زمین است.
ژئوپارک ارس در راه جهانی شدن است... خبری خوب برای تمام مردم منطقه و کشور که از این پس با اضافه شدن منطقه‌ای گسترده، حفاظت شده، دارای امکانات مشخص و کافی، می توانیم شاهد افزایش حضور گردشگران با علایق خاص، پژوهشگران جهانی و در نهایت افزایش درآمد و اشتغال مردم منطقه و به خصوص روستانشینان منطقه زیبای ارس باشیم.

چشمه تراورتن در دل ژئوپارک ارس
به جریان افتادن مجدد پرونده ژئوپارک ارس، اقدام مهمی بود که با انتشار خبر ثبت ملی چشمه تروارتن منطقه آزاد ارس بار دیگر به زبانها افتاد.
مدیر گردشگری ارس و نماینده سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان در منطقه آزاد ارس، با اشاره به اینکه ژئوپارک طبق تعریف یونسکو گستره‌ای است با مرزهای کاملا آشکار و پهنه کافی که در برگیرنده چند پدیده زمین‌شناسی کمیاب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود، از ژئوپارک ارس به عنوان یکی از جاذبه‌های بسیار ارزشمند و مهم کشور در حوزه میراث طبیعی یاد کرد و در خصوص روند ثبت جهانی آن و ورود به شبکه بین‌المللی ژئوپارک‌های جهان توضیح داد.
مهدی عباسی در این خصوص گفت: معرفی منطقه ای به عنوان ژئوپارک از ویژگیها و مختصات خاصی برخوردار است و این گستره باید از برنامه‌های مدیریت گسترش و بهره‌برداری و طرح‌های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاری های مردمی را دارا باشد و این ویژگیها در این منطقه به وضوح وجود دارد و طبق برنامه‌ریزی انجام شده در حال توسعه این زمینه ها نیز هستیم.
وی با اشاره به ویژگی‌های در نظر گرفته شده برای تعیین و ثبت ژئوپارک، گفت: در این مسیر المانهای مختلفی مدنظر قرار می‌گیرد و ما موظف به ایجاد و حفظ مواردی از جمله مشخص نمودن محدوده ژئوپارک، ثبت محوطه یا پدیده‌های طبیعی موجود ژئوپارک در فهرست میراث طبیعی ملی، حفاظت و نگهبانی دائمی و تامین امنیت گردشگران در محدوده مورد نظر هستیم و داشتن راهنمای متخصص دارای مجوز فعالیت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مسلط به علوم زمین هم از جمله موارد مهمی است که در حال پیگیری اجرایی آن می باشیم.
عباسی اطلاع رسانی و آگاه سازی مناسب مبنی بر معرفی و اهمیت آثار موجود در ژئوپارک و نحوه استفاده و بازدید از آثار در قالب بروشورها و اقلام تبلیغاتی و اطلاع رسانی را به عنوان بخش مهم و اجرایی روند ثبت معرفی کرد و افزود: ایجاد تاسیسات اقامتی و پذیرایی موقت استاندارد شده در قالب کمپینگ و کلبه و سرویس‌های بهداشتی با معماری و مصالح سازگار و همگون با محیط نیز از اقداماتی است که طبق برنامه زمان بندی شده در حال اجراست.
مدیر گردشگری ارس در خصوص اقدامات 5 سال اخیر در مسیر ایجاد و توسعه و رفع مشکلات ژئوپارک ارس گفت: در این مدت با بهره‌گیری از نظر افراد متخصص و کارشناسان خبره، زمینه‌های رفع نواقص مد نظر شبکه بین‌المللی ژئوپارکهای دنیا را به انجام رساندیم و با همکاری سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور که متولی اصلی این مورد است و همچنین مشاوره علیرضا امری کاظمی یکی از اعضای شبکه بین المللی، به عنوان مشاور ارشد پروژه در راه تبدیل ژئوپارک ارس به مجموعه‌ای با معیارهای جهانی هستیم.
وی فعالیت 6 ماه اخیر را گامی مهم در راه توسعه این مجموعه برشمرد و از اقدامات صورت گرفته در جهت توسعه نرم افزاری و سخت افزاری مانن تهیه تابلوهای دوزبانه متحدالشکل، برنامه ریزی تورهای گردشگری و زمین گردشگری، آموزش مردم محلی و به ویژه دانش آموزان در این زمینه، توسعه ژئوپروداکت که نوعی صنایع دستی محلی با زمینه های زمین سناسی و موارد بیجان طبیعت است به همراه اصلاح مرزجغرافیایی ژئوپارک پیشنهادی خبر داد.
عباسی همکاری صورت گرفته در جهت تکمیل پرونده و ثبت ملی چشمه تراورتن گچی قالاسی را گامی در جهت معرفی سایت‌های کوچک درون مجموعه‌ای مطابق نظر یونسکو برای طی مسیر ثبت جهانی مجموعه دانست و از مشارکت نهادها و ادارات و سازمانهای متولی این حوزه به ویژه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قدردانی نمود.
وی همچنین رونمایی از لوگوی ژئوپارک و پیمون مسیر پیش‌بینی شده در یکسال و نیم آینده را از دیگر گامهای این مسیر معرفی نمود و ابراز امیدواری نمود شاهد ثبت جهانی این میراث طبیعی در فهرست میراث یونسکو برای معرفی به گردشگران با علایق خاص در تمام جهان باشیم.

پتانسیل های بالای ژئوپارک ارس
ورود ژئوپارک ارس به مجموعه ژئوپارکهای جهانی بدون حضور افراد متخصص و توانا در این مجموعه محقق نخواهد شد. یکی از هموارکنندگان این مسیر، علیرضا امری کاظمی است که سابقه ای بیش از ۱۵ ساله در سطح ملی و بین‌المللی در زمینه پژوهش، انتشار کتاب و مقاله در زمینه ژئوتوریسم و ژئوپارک ‌ها دارد و مسؤول تهیه و تدوین پرونده موفق ثبت دوباره ژئوپارک قشم نیز بوده است.
وی که تنها ایرانی دارای یکی از کرسی‌های شورای عالی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو می باشد، به عنوان مشاور ژئوپارک ارس نیز فعالیت دارد و اکنون در حال بررسی پیشرفت پروژه مطابق با برنامه انجام گرفته است.
با توجه به اینکه ایران تنها نماینده از منطقه غرب آسیا، خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای عالی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو است، به نظر می‌رسد از این پس مسائل ژئوپارک‌‌های این مناطق نیز به نوعی تحت پوشش ایران قرار گیرد و ژئوپارک ارس نیز از این قائده پیروی می‌کند.
کاظمی در مورد ویژگیهای مورد نیاز برای معرفی ژئوپارکها گفت: معرفى یک ژئوپارک براساس مواردى همچون تکامل کره زمین، شکل زمین، چشم‌انداز زمین، تشکیلات زمین‌شناسى، خاک‌شناسى، کانى‌شناسى، سنگ‌شناسى، فسیل‌شناسى، باستان‌شناسى، میراث فرهنگى، زیست‌محیطى و مناطق با ارزش ازنظر گونه‌هاى جانورى و گیاهى است و در مجموع روند طولانی و البته دقیقی دارد.
وی با اشاره به اینکه هدف اصلى از ایجاد ژئوپارک‌ها، حراست وحفاظت از میراث زمین است که درمعرض صدمات ناشى از فعالیت‌هاى انسانى قرار دارد، افزود: ژئوپارک، میراث به جاى مانده از فعالیت‌هاى طبیعى و بشرى در کره زمین است و در این میان هر کشورى که از تاریخ کهن و پیچیدگى‌هاى زمین شناختى بیشترى برخوردار باشد، پتانسیل مناسبى را در توسعه این صنعت به همراه خواهد داشت.
مشاور ارشد ژئوپارک ارس افزود: یکى دیگر از نتایج توجه به ایجاد و گسترش ژئوپارکها، گسترش ژئوتوریسم مى‌باشد؛ ژئوتوریسم در همراهى با اکوتوریسم، پدیده‌هاى زمین‌شناسى و زیست‌محیطى را در راه ایجاد آرامش روحى انسان‌هاى مشتاق به شناخت طبیعت و تاریخ به کار می گیرد این افراد که در سراسر جهان تعداد قابل توجهی دارند می‌توانند به کشف ناشناخته‌هاى جهان هستى و نزدیکى هر چه بیشتر با طبیعت و غوطه‌ور شدن در جاذبه‌هاى طبیعى آفرینش بپردازند.
کاظمی با اشاره به پتانسیل های بالای کشورمان و منطقه آزاد ارس در این خصوص، ژئوپارک ارس را دارای شانس بالایی در جهت معرفی جهانی به ژئوتوریست‌ها و ماندگاری در تاریخ بشری دانست و تصریح کرد: ژئوپارک ارس ازجمله مناطقی است است که به دلیل تاریخ کهن و تنوع محیط زمین‌شناسى پتانسیل‌ فراوانى براى معرفى دارد و تلاش صورت گرفته با حضور افراد و نهادهای مختلف به همت منطقه آزاد ارس، گامی در جهت ماندگار نمودن این مورد است.

همکاری در استان برای ثبت ملی و جهانی
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز به عنوان یکی دیگر از حلقه های این مسیر، با اهتمام نسبت به تکیمل پرونده و ثبت ملی سایت‌های کوچک داخل مجموعه ژئوپارک گام مهمی در جهت رفع نواقص مدنظر سازمان جهانی یونسکو و حفظ این میراث ارزشمند برداشته است.
محمد رحمت‌پور، کارشناس پرونده‌های ثبتی میراث استان نیز با اشاره به عزم صورت گرفته در این مسیر گفت: تمام متولیان امر به خصوص در اراده کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان عزم خود را برای به ثمر رسیدن این تلاش ارزشمند جزم کرده اند و ثبت چشمه تراورتن یکی از نمودهای این تلاش و همکاری است.
وی با اشاره به بیش از 2 هزار بازدید و صدها جلسه در این خصوص، ابراز امیدواری نمود با تلاش شایسته ای که از سوی سازمان منطقه آزاد ارس و مشاوران این مجموعه در حال انجام است، شاهد جهانی شدن ژئوپارک ارس برای معرفی جاذبه های متنوع استان و کشورمان در بعد بین‌المللی باشیم.

ژئوپارک ارس در میان ژئوپارک های معروف دنیا
معرفی ژئوپارکها به عنوان بخشی کهنسال از تاریخ و طبیعت بشری، زمینه‌ساز توسعه پایدار مناطق مختلف کشور و در مورد ژئوپارک ارس، زمینه ساز آشنایی هر چه بیشتر با استان آذربایجان‌شرقی و منطقه آزاد ارس خواهد بود.
ژئوپارکهای ثبت شده در شبکه جهانى ژئوپارکها، فضای مساعدی برای انتقال بهترین تجارب در خصوص میراث تاریخی و طبیعی آنرا با احترام به حفظ میراث زمین ایجاد نموده و با برانگیختن همکاری مردم بومی و به کارگیری توانمندی‌های ایشان، گامهای موثری در جهت توسعه پایدار بر می‌دارند.
از زمانى که یونسکو طرح شبکه بین‌المللى ژئوپارک را به اجرا درآورد، شاهد آن هستیم که تعداد زیادى از مکان‌ها در سراسر دنیا شناسایى و به عنوان ژئوپارک معرفى شده‌اند تا مورد حمایت و حفاظت قرار گیرند و ایران با ثبت ژئوپارک قشم، گام مهمی در این زمینه برداشته است و می‌رود تا با ثبت ژئوپارک ارس، کشورمان صاحب دومین ژئوپارک جهانی خود برای معرفی به علاقه‌مندان جهانی باشد.
درحال حاضر 119 ژئوپارک از 33 کشور مختلف در این شبکه قرار دارند و با وجود اینکه این ژئوپارک‌ها در خصوصیات کلى مشترک هستند؛ اما هرکدام درمورد یا موارد خاصى نادر یا منحصر به فرد هستند که باعث تمایز آن‌ها از دیگر مناطق مى‌گردد.
ورود ژئوپارک ارس، اتفاقی است که با توجه به اهمیت این موضوع و توانمندی‌های ارس دور از دسترس نیست.

گزارش: فرینوش اکبرزاده
عکاس: وحید شاهوردی