ايمني انبارهاي صنعتي در برابر آتش سوزی
مقدمه
درحالي كه همه از ايمني به عنوان يكي از اصول بسيار مهم ياد مي كنيم ولي پروژه‌هاي ايمن سازي به ندرت جايي درخور و مناسب در فهرست اولويتهاي يك كارخانه به خود اختصاص مي دهد. هنگامي كه كارخانه ها به ايمني در مقابل آتش سوزي مي انديشند، معمولا تصميم به پيروي از نشانه هاي مقابله با آتش و تنظيمات و كنترل آن به روشهاي معمول مي‌گيرند. زماني كه اين روشها را به درستي به كار گيريم و استفاده از آنها به طور قانوني اجباري شود ضريب ايمني در مقابل آتش سوزي در انبار به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد. تفاوت بين افت اندك سود مالي و ضرر ناشي از بروز فاجعه‌اي عظيم، خواه ناخواه همه كارخانه ها را به سوي به كارگيري دانش ايمني در مقابل آتش و استفاده از آن در طراحي انبار و فعاليتهاي عملياتي سوق مي دهد
راههاي عملي
آنچه در زير آمده است، پيشنهادها و شرايطي است كه در بسياري از عملكردها و فعاليتهاي انبار استفاده مي شود. شايان ذكر است كه اجراي اين روشها به ميزان زيادي به ويژگيهاي انبار و تجهيزات و سرمايه شما بستگي دارد.
1- اگر چه ممكن است انبارهاي كوچك به طور قانوني به سيستم آبفشاني خودكار نياز نداشته باشند، ولي اين وسيله يكي از ابزارهاي استاندارد پراهميت در هر انباري است.
2- مواد ذخيره شده در سالن بايد در راهرويي به طول حداقل 100 و عرض حداقل 50 فوت نگهداري شوند.
3- راهروهاي با پايان بي استفاده نبايد درازايي بيش از 50 فوت داشته باشند.
4- در خلال عمليات ذخيره مجدد موجودي، استفاده از روشهاي دستي مانند كارتهاي موجودي (كانبان) براي جلوگيري از انباشت مواد در فاصله اي كمتر از 24 اينچ يا نصف عرض راهرو به‌كار مي رود.
5- استعمال دخانيات در انبار به‌كلي ممنوع است و علامتهاي « سيگار نكشيد» مورد نياز است.
6- مانند هر قسمت ديگري در فرآيند عملياتي درجه ايمني مقابل آتش سوزي به طور عمده از شيوه ها ، فرآيندها و آموزشهاي فراهم ديده شده به كاركنان تأثير مي پذيرد.
7- برنامه هاي تخليه: بسيار مهم است كه براي كارمندان به طور كامل مشخص سازيد هنگام وقوع آتش سوزي و يا شنيدن صداي آژير خطر از آنها انتظار انجام چه كاري را داريد. معمولي ترين عكس العمل كاركنان در اين مواقع توجه به سرپرستان و مديران و يا ساير كاركنان است تا ببينند آيا ديگران ساختمان را ترك مي كنند يا نه. بايد به كاركنان آموزش داد تا درصورت شنيدن صداي آژير سريعاً ساختمان را از طريق نزديك‌ترين خروجي ممكن ترك كنند. كارگران انبار معمولاً خروجي ويژه اي را كه به ندرت استفاده مي شود براي خود تعيين مي كنند. اين روش بسيار خطرناك است, چون مسلماً در اين صورت آنها زمان زيادي را براي نجات خود از دست خواهند داد. همچنين اگر از كاركنان خواسته شده باشد قبل از خروج از ساختمان كارهايي از پيش تعيين شده مانند خاموش كردن وسايل و تجهيزات كار را انجام دهند بايد به آنها آموزشهاي ويژه درمورد كار و ضمناً شرايط اضطراري ترك ساختمان داده شود.
8- آموزش : بايد به كاركنان محل قرارگيري و نحوه استفاده از كپسول‌هاي آتش نشاني آموزش داده شود. اين امر به خصوص در محيط هايي كه در آن منابع قابل احتراق و آتش‌زا قرار دارند از اهميت بالايي برخوردار است.
9- تراكم مواد اضافي و دور ريختني: توده هاي بزرگ مواد زائد و دور ريختني مي تواند خطري بالقوه براي بروز آتش باشد (همانطور كه جلوگيري از تخليه سازمان هم چنين است). براي انتقال اينگونه موادزائد بايد محفظه ها و كانتينرهاي كافي فراهم باشد و وظيفه اي مشخص به هر يك محول گردد. همچنين بايد مكانهايي براي ذخيره پالتها، صندوقها و وسايلي مانند آن در نظر گرفته شود.
10- در نظر گرفتن طبقه اي خاص براي استقرار و ذخيره مواد: از رنگ يا نوارهاي رنگي براي ذخيره مواد مختلف در ساختمان استفاده كنيد. اين كار ضريب ايمني را در انبار و كارخانه به طور چشمگيري افزايش خواهد داد.
11- هماهنگي آموزشهاي ايمن سازي و شيوه هاي عملياتي: فرآيندهاي ايمن سازي و اصل آموزش اغلب اوقات به عنوان نتايجي جداگانه مورد بررسي قرار مي گيرند ولي به مرور زمان متوجه خواهيد شد بهتر است اين دو بخش را با هم ادغام كنيد. كارهايي كه به تميز كردن سيستمها هواكش، پاكسازي سيستم اطفاي حريق، برنامه تخليه افراد، شارژ باطري و حمل سيلندرهاي گاز پروپان مربوط است، بايد بخشي از برنامه منظم آموزش كاركنان باشد.
نكات ايمني در انبار داري مواد قابل اشتعال
مواد قابل اشتعال شامل موادي است كه به صورت جامد ،گرد ،مايع ، بخار يا گاز و با اختلاط با اكسيژن هوا در حرارت معيني (بسته به نوع ماده ) به وسيله شعله جرقه يا منابع حرارتي ديگر محترق و سپس مشتعل مي شوند . براي اداي توضيح بيشتر بايد گفت كه در عمل معمولاَ از اختلاط بخار يك سوخت (ماده قابل اشتعال) و يا ذرات ريز گرد آن در حرارت معيني با مقدار هواي كافي و روشن كردن آن عمل احتراق و سپس اشتعال رخ مي دهد. بنابراين براي آنكه سوخت جامد قابل اشتعالي را بسوزانيم لازم است مقداري از آن را كه به قدر كافي بخار ايجاد كند و آتش بگيرد حرارت دهيم . ضمناَ چون در يك حرارت معين مايعات داراي فشار بخار بيشتري نسبت به جامدات مي شوند لذا مايعات قابل اشتعال سريعتر از جامدات قابل اشتعال آتش مي گيرند . مسلم است كه گردها و گازهاي قابل اشتعال خيلي سريعتر از دو دسته مذكور محترق و مشتعل مي شوند. در اين صورت اختلاف و نسبتي را كه در احتراق و اشتعال مواد جامد ، مايع ، گرد ، بخار و يا گازهاي قابل اشتعال وجود دارد مي توان به ترتيب زير بيان كرد. جامدات قابل اشتعال آهسته تر محترق و مشتعل مي شوند . مايعات نسبتاَ سريعتر و گازها آنقدر سريع محترق و مشتعل مي شوند كه اغلب توليد انفجار نيز مي كنند .
در انبار كردن مواد قابل اشتعال مراتب زير بايد رعايت گردد :
1- مواد جامد ،مايعات ، پودر ، بخار و گازهاي قابل اشتعال خطرناك را در انبارهايي نگهداري كنيد كه درجه برودت آنها مانع از آتش گرفتن خود بخود در مواردي كه بخارات مواد مذكور با هوا مخلوط است بشود .
2- انبار بايد از تهويه كافي برخوردار باشد تا در صورت نشت و انتشار معمولي بخارات قابل اشتعال از ظروف به حد كافي در هوا رقيق شوند و جرقه اي نتواند آنها را روشن و مشتعل سازد.
3- استعمال آتشهاي باز مثل جوش كاري و كليه وسايلي كه ممكن است موجب ايجاد جرقه بشود در اينگونه انبارها بايستي ممنوع شود . به طور كلي اين قبيل انبارها را دور ازاماكني كه خطر ايجاد حريق در آن يافت مي شود منظور كنيد.
4- استعمال دخانيات و بردن كبريت و فندك به اين اماكن بايد اكيداَ ممنوع باشد تابلوهايي بدين منظور در محلهاي لازم نصب كنيد.
5- براي گرم كردن اتاق كاركنان در اين قبيل انبارها از شوفاژ برقي ضد اشتعال يا شوفاژ بخار آب استفاده كنيد.
6- براي تأمين روشنايي از سيم كشي استاندارد و چراغ ضد شعله استفاده كنيد . كليدهاي برق جعبه فيوز و غيره نيز بيد از نوع ضد شعله باشند.
7- قسمتهاي فلزي انبار از نظر جريانات الكتريسيته بايد داراي اتصال زمين كامل باشند.
به طور كلي براي جلوگيري از مخاطرات صاعقه و الكتريسته ساكن انبار بايد داراي تجهيزات كافي باشد . تجهيزات مذكور را به طور مرتب مورد بازرسي قرار دهيد و در فواصل زماني معين آزمايش كنيد.
8- ساختمان انبار بايد در مقابل آتش سوزي مقاوم باشد.
محبوب ابراهیمی
فرمانده واحدآتش نشانی وامدادونجات منطقه آزاد ارس