امنیت سرمایه گذاری خارجی در آیینه قوانین و مقررات
يكي از اهداف اصلي و محوري سازمانهاي مناطق آزاد حمايت از سرمايه، سرمايه گذاران و حفظ منافع آنان در اينگونه مناطق است. همواره جهت و حركت سرمايه در بازارهاي داخلي و خارجي بسوي نواحي و مناطق امن در جريان است. آفت مهم و اساسي در فرار سرمايه عدم حمايت از سرمايه گذاران و عدم امكان جابجائي سرمايه و دارائيهاي صاحبان سرمايه ميباشد.
با بررسي مفاد مندرج در قانون چگونگي اداره مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي كه يكي از مناسبترين قوانين مصوب مجلس شوراي اسلامي است كه وظائف، اهداف و روابط بين مناطق و ديگر نهادها و سازمانهاي تحت مسئوليت و نظارت قوه مجريه بدقت بررسي، تجزيه و تحليل سپس به تصويب رسيده است. در اين قانون و آئيننامه هاي منبعث از آن تمهيدات لازم براي جذب سرمايه، سرمايه گذاران انديشيده شده است و راه كارهاي تشويقي و تضمين سرمايه، سرمايه گذاران در مقابل تهديدات و عوارض مختلف مقطعي و موردي تبيين گرديد.
در ماده 20 قانون چگونگي اداره مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي آمده است"ورود و خروج سرمايه و سود حاصل از فعاليتهاي اقتصادي در هر منطقه آزاد مي باشد." كه ضوابط اجرائي جلب و حمايت سرمايه گذاران در هر منطقه و چگونگي مشاركت خارجيان در فعاليتهاي هر منطقه پس از تصويب هيات محترم وزيران جهت اجراء ابلاغ گرديد.
اجراي تنظيمات قانوني با گذشت زمان و مواجه شدن با انواع ديگر موانع اجرائي براي جذب سرمايه، سرمايه گذاران وناكارآمدي مصوبات قبلي موجب شدتا در تاريخ 30/4/1378 ماده 21 قانون چگونگي
اداره مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي بازنگري و بشرح زير اصلاح شود.
ماده 21: حقوق قانوني سرمايه گذاران خارجي كه پذيرش سرمايه آنها به تصويب هيات وزيران رسيده است، مورد تضمين و حمايت است، سرمايه، سرمايه گذاران مزبور چنانچه در مواردي به وسيله قانون به نفع عموم ملي شود. يا اينكه از سرمايه گذاران ياد شده سلب مالكيت شود، جبران عادلانه خسارت به عهده دولت مي باشد.
با توجه به اهميت جذب سرمايه و ايجاد اعتماد و اطمينان در فعالين اقتصادي داخلي و خارجي كه سرمايه
آنان در مناطق آزاد در حمايت قانون قرار دارد و هر گاه سرمايه گذاران مايل باشند،قادرند سرمايه، منافع و
سود سرمايه گذاري حاصل از فعاليتهاي مجاز اقتصادي خود را بخارج از كشور منتقل نمايند. بدين لحاظ يكسال پس از تصويب قانون چگونگي اداره مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي مقررات سرمايه گذاري در
مناطق آزاد در تاريخ 19/2/1373به تصويب هيات محترم وزيران رسيد. با اجراي اين آئيننامه در عمل لازم بود كه اصلاحاتي در مفاد مندرج در مقررات سرمايه گذاري در مناطق آزاد انجام شود. كه ماده (ده) و تبصره ذيل آن در تاريخ 19/3/1380 بشرح زير اصلاح شد.
ماده 10: سرمايه، سرمايه گذاران خارجي كه طبق ماده (6) اين مقررات به مناطق وارد مي شود مورد حمايت اين مقررات بوده و از مزايا و تسهيلات آن برخوردار مي باشند.
تبصره: سرمايه، سرمايه گذاران خارجي كه پذيرش آنها مطابق تبصره (1) ماده (6) اين مقررات به تصويب اكثريت وزراي عضو شوراي عالي مناطق آزاد رسيده باشد. چنانچه در مواردي به وسيله قانون به نفع عموم ملي شود يا اينكه از سرمايه گذاران ياد شده سلب مالكيت شود. جبران عادلانه خسارت به عهده دولت جمهوري اسلامي ايران مي باشد...
تسريع در فراهم سازي امكان خروج سرمايه، سرمايه گذاران بمدت حداكثر يك هفته پس از اجراي تبصره ذيل ماده (12) مقررات سرمايه گذاري در مناطق آزاد از ديگر ابزارهاي تشويقي جذب سرمايه بشمار
مي آيد. زيرا طبق ماده 12 همين مقررات "خروج سود ويژه و مبالغ مربوط به اصل و منافع حاصل از فعاليتهاي اقتصادي سرمايه هاي خارجي و سرمايه هاي ارزي ايرانيان و همچنين مبالغ ناشي از فروش يا واگذاري اينگونه سرمايه ها از مناطق مجاز است."
در صورتيكه سرمايه گذاران بمنظور سرمايه گذاري در يكي از مناطق آزاد از تسهيلات مالي بانكها و موسسات مالي بين المللي استفاده نموده اند، مجازند با اطلاع سازمانهاي مناطق آزاد بمنظور پرداخت اقساط اصل وام و هزينه هاي متعلقه اقدام نمايند. انتقال سرمايه از يك منطقه آزاد به ديگر مناطق، با رعايت مقررات سرمايه گذاري در مناطق مبداء و مقصد مجاز بوده و سرمايه گذاران مي توانند سهام يا سهم الشراكه خود را به ديگر سرمايه گذاران واگذار كنند.
تصويب مقررات ورود و اقامت اتباع خارجي در مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي از ديگر مواردي است كه ميتواند از اجراي فرايندهاي طولاني اجازه كار و صدور رواديد براي اتباع خارجي پيش گيري نموده، و علاوه بر آن، مقررات صادرات، واردات و امور گمركي در مناطق آزاد موجب تسريع در گردش سرمايه تجار و بازرگانان خارجي كه در مناطق فعاليت دارند، ميشود.
از نظر ماهيت ورود سرمايه و تامين منابع مالي در مناطق آزاد به سه دسته قابل تقسيم است:
- سرمايه گذاريهاي تجاري و توليدي با بازده اقتصادي توسط سرمايه گذاران داخلي
- خارجي، تامين منابع مالي و مورد نياز اجراي پروژه هاي زيربنائي و طرحهاي تجاري و اقتصادي با منشاء داخلي يا خارجي
- پروژه هاي زيربنائي و اعمال حاكميتي كه منحصراً با تصويب بودجه دولت براي مناطق آزاد پيشنهاد ميگردد.
يكي ديگر از اهداف جذب و جلب سرمايه در مناطق آزاد ايجاد بستر مناسب و موثر در انتقال سرمايه است. بدين منظور حضور و توسعه بانكهاي داخلي و بين الملل در مناطق آزاد خود عاملي موثر و تعيين كننده در جريان سرمايه به مناطق آزاد بشمار مي آيد.
به استناد بند "ل" ماده 33 مندرج در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي
جمهوري اسلامي ايران دولت مكلف است به منظور هم پيوندي فعال با اقتصاد جهاني و رونق بخشيدن به تجارت خارجي "قانون مقررات صادرات و واردات "و "قانون امور گمركي" و "قانون مناطق آزاد
تجاري ـ صنعتي" را بازنگري و اصلاح و مقررات ضد دامپينگ را تدوين نموده و به تصويب مرجع
ذي ربط برساند.
با توجه به توضيحات مذكور قوانين، مقررات و آئيننامه هاي لازم براي جذب سرمايه هاي خارجي و حضور فعال سرمايه گذاران در مناطق آزاد در حد نياز تدوين، تصويب و ابلاغ شده است كه ميتواند با تلاش مسئولين امر در مناطق آزاد موجب رشد روند فزاينده حضور سرمايه گذاران در اين مناطق گردد. موازين و ضوابط اجرائي ذاتاً ممكن است اركاني منسجم، كارآمد و از جهات مختلف از جمله كاربردي و اجرائي مناسبترين بشمار آيند. ليكن كج سليقگي و بدفهمي مجريان در اجراي قوانين، آثاري را در پي خواهد داشت كه بازتاب آن حاصل اجراي قوانين بروز نشده، نخواهد بود.
مفاهيم و مطالب مندرج در ضوابط اجرائي و مقررات موجود هر چند با نگرشي واقعگرايانه، جامع و فراگير انشاء شده باشد، بي ترديد توفيق واقعي بدون تجهيز مجريان به دانش، تخصص و صداقت حرفه اي
امكان پذير نخواهد بود.
اعلام نظر درباره موانع نرم افزاري در مناطق آزاد به شناخت علل نوسانات و اوج و حضيض عملكرد اين مناطق در مقاطع مختلف نيازمند است. اشراف و معرفت به ماهيت و كنه اهداف از ايجاد و تاسيس
مناطق آزاد در كشور به تجربه ممارست و درگيري با مسائل و مشكلات روزمره و موردي با شرايط خاص اقليمي و جغرافيائي مرتبط است. و كالبد شكافي علل برخي نارسائيها و عدم توفيق در رسيدن به اهداف تبيين شده در قانون چگونگي اداراه مناطق آزاد و ساير موانع سخت افزاري گوياي اين واقعيت است كه هنوز مفاهيم مندرج در آئيننامه هاي اجرائي آن بدرستي تفهيم نشده است. زيرا هر كسي از ظن خود دست به تعبير و تفسير قانون زده و خود را محق به فرافكني دانسته و هر نوع تعبير و تفسير را مجاز ميداند
مهدی پارسایی
معاون پشتیبانی و توسعه منابع انسانی سازمان منطقه آزاد ارس