مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی مورخ 23/1/88 ایجاد یک منطقه آزاد در ماکو (مرز ایران با ترکیه) و 23 منطقه ویژه اقتصادی را تصویب نمود. پیش از این نیز در اواخر سال 87 و در دور دوم سفر استانی ریاست جمهوری به استان آذربایجان شرقی ایجاد منطقه ویژه اقتصادی سهلان (که دقیقا چسبیده به تبریز است) به تصویب رسیده بود. نمی دانم چند درصد از نمایندگان محترم مجلس که به این مصوبه رای مثبت دادند و نیز مسئولین استانی پیشنهاد دهنده مصوبه هیات دولت از نزدیک موقعیت جغرافیایی منطقه آزاد ماکو و منطقه ویژه اقتصادی سهلان را شاهد بوده اند و نسبت جغرافیایی و ژئواستراتژیک اینها را با منطقه آزاد ارس می دانند.
ولی یقین دارم اگر نمایندگان و مسئولین محترم استانی و کشوری اندکی از تاثیرات منفی ایجاد این مناطق که دقیقا در داخل حوزه عملیاتی و نفوذ منطقه آزاد ارس قرار گرفته اند اطلاع داشتند شاید کمی در تصویب آنها بیشتر تامل و تدقیق می نمودند. در بیان وضعیت منطقه آزاد ارس پس از این مصوبه و نیز تاثیرات و ابعاد مصوبه مجلس و دولت بر منطقه آزاد ارس نکاتی عرض می شود:
1- مناطق آزاد در جهان و کشورمان عموما براساس مزیتهای نسبی که دارند می توانند به حیات خود ادامه دهند و در رشد و توسعه اقتصاد ملی تاثیرگذار باشند. اگر مزیتهای مناطق آزاد را از آنها حذف یا کمرنگ نماییم قطعا این مناطق از حیز انتفاع ساقط شده و در رسیدن به اهداف اولیه و اجرای ماموریتهای خود ناتوان خواهند شد. این مزیتها هماهنگونه که ذکر آن رفت نسبی هستند بدین معنی که با تدبیرهای خاصی این مزیتها ایجاد شده اند و اگر اقداماتی صورت پذیرد که این تدابیر را بلااثر نماید یقینا مزیتهای مناطق آزاد نیز از بین رفته یا کمرنگ و بی اثر خواهند شد. تدوین و اجرای قوانین خاص ناظر و تسهیل کننده امر سرمایه گذاری خارجی همچون معافیتهای مالیاتی و گمرکی، زمین ارزانقیمت یا رایگان، قانون خاص کار، قوانین سهل ورود و خروج اتباع خارجی همگی از جمله مزیتهای مناطق آزاد بشمار می روند که همگی در سایه وضع قوانین ایجاد میشوند و به سادگی با اتخاذ قوانین دیگر میتوانند از بین رفته یا بی اثر شوند.
2- زیرساختهای مناسب سرمایه گذاری از جمله راههای جاده ای، راه آهن، فرودگاه، اقامتگاهها و هتل ها، حاملهای انرژی همچون گاز، برق و آب خام و تصفیه شده کافی و ... همگی نیازهای اولیه مناطق آزاد جهت اقدام برای جذب سرمایه گذاریهای داخلی و خارجی می باشد. همچنین پشتوانه های علمی و صنعتی مناطق همجوار نیز می تواند بطور بالقوه جزو مزیتهای مناطق آزاد محسوب شده و در امر جذب سرمایه گذاری جزو برگ برنده مناطق آزاد بشمار می رود.
منطقه آزاد ارس از بدو تاسیس خود علیرغم دارا بودن اکثر مزیتهای قانونی و برخی زیرساختهای مهم پیش گفته همواره مورد بی مهری قرار گرفته است. از طولانی شدن نا امیدکننده و فرسایشی تصویب محدوده منطقه گرفته تا سربرآوردن و یا بهتر است گفته شود علم نمودن رقبای کوتوله ای که توسط مدیران کشوری و استانی خواسته یا ناخواسته به قصد تضعیف یا کمرنگ نمودن مزیتهای منطقه آزاد ارس ایجاد شدند و عدم همکاری و همدلی برخی مدیران دستگاههای اجرایی که باعث اتلاف زمان و انرژی و نیز کاستن سرعت حرکت منطقه آزاد ارس بسوی اهداف تعیین شده خود گشته، همه و همه بیانگر این نکته است که یا در ایجاد منطقه آزاد ارس در ابتدای امر اشتباهی صورت گرفته و یا اینکه بعدا و به مرور زمان از ایجاد چنین منطقه آزادی پشیمان گشته ایم و الا کدام عقل سلیمی می پذیرد که در کنار منطقه آزاد خود ساخته مان هر روزه زمان چالشی ایجاد کنیم و بتدریج این منطقه آزاد را از مزیتهای نسبی اش تهی سازیم.
3- ایجاد شهرک سرمایه گذاری خارجی درست چسبیده به شهر تبریز که تقریبا واجد تمامی مزیتهای منطقه آزاد ارس بوده و مثل دامی بر سر راه سرمایه گذاران بالقوه منطقه آزاد ارس گسترانده شده تا همه سرمایه گذاران خارجی را بسوی خود جذب نماید، ایجاد منطقه ویژه سهلان در پایانه گمرکی سهلان که در جوار تبریز قرار گرفته و بنا به گفته اخیر یکی از مسوولین محلی استان واجد تمامی ویژگیها و مزیتهای مناطق آزاد خواهد بود، ایجاد منطقه آزاد ماکو در مرز مشترک ایران و ترکیه، کشوری که در حوزه نفوذ منطقه آزاد ارس قرار گرفته و این منطقه همواره روی سرمایه گذاران ترک حساب ویژه ای باز کرده ولی منطقه آزاد ماکو مانع از این امر خواهد شد، از طرفی مانع تراشی های مکرر و متعدد برخی دستگاههای اجرایی استان در برابر منطقه آزاد ارس و کوچک و حقیر شمردن نقش و جایگاه این منطقه در اقتصاد استان، دیگر تاب و توان و نایی برای منطقه آزاد ارس باقی نمی گذارد تا به اهداف و ماموریتهای خود بپردازد.
در واقع می توان مصوبه اخیر مجلس و مصوبه استانی دولت را بمثابه مانعی بزرگ دانست که همچون کوهی میان منطقه آزاد ارس و ماموریتها و اهداف آن قرار گرفته و مطمئنا انرژی و توان مضاعفی را از این منطقه برای غلبه بر مشکلات ایجاد شده به تحلیل خواهد برد.