منطقه مرزی جلفا در آذربایجان شرقی از معدود شهرهای استان است که همواره به بالا بودن سطح فرهنگ و تحصیلات معروف بوده و در سالهای گذشته پایلوت اجرای طرح های مهمی همچون ریشه کنی بی سوادی و شهر سالم بوده است. 

با روی کار آمدن منطقه ویژه اقتصادی و آماده شدن برای تبدیل به منطقه آزاد (از سالهای 75 تا 84) نگاهها در این شهر کاملا به سمت امور اقتصادی و تجاری معطوف شد که نتیجه آن تنزل شدید حضور و موفقیت دانش آموزان این منطقه در عرصه های علمی و پژوهشی بود و آثار آن در همان سالهای اولیه این روند در بین سالهای 75 تا 80 نیز کاملا محسوس بود. 

اما این فرایند با عدم توجه دولت به توسعه زیرساختهای آموزش و پرورش در این منطقه مرزی که روز به روز توسعه تجاری و اقتصادی آن سرعت می گرفت، وضعیت تحصیلی دانش آموزان بومی این منطقه را به بدترین شکل ممکن در بین سالهای 84 تا 94 رسانید. در حدود یک دهه گذشته با اهتمام دولت به تجدید بنا و نوسازی مدارس در کشور ، اکثریت مدارس شهرستان جلفا بغیر از مدارس واقع در محدوده منطقه آزاد ارس (جلفا- شجاع - حقوردی آباد) نوسازی و تجهیز گردید. 

در این بین بدلیل بخشی نگری و عدم توجه مدیران دولت وقت در اختصاص اعتبارات عمرانی به مدارس، به بهانه واقع شدن در محدوده منطقه آزاد (که هم اکنون نیز ادامه دارد) عملا هیچ کار عمرانی موثر در حوزه آموزش و پرورش انجام نپذیرفت و تلاش های مدیران منطقه آزاد برای مجاب کردن مسوولین وقت استان بی نتیجه ماند. از طرفی رشد سریع اقتصادی و تجاری در این منطقه بواسطه فعالیت های بخش خصوصی چهره منطقه را تغییر داد و زمینه را برای حضور و اقامت سرمایه گذاران از کل کشور و رشد ساخت و سازهای تجاری و مسکونی در سه سال گذشته در این منطقه فراهم نمود. 

اکنون این منطقه در محدوده جلفا 12 آموزشگاه دولتی و 4 مجموعه آموزشی غیردولتی و در محدوده خداآفرین 11 آموزشگاه دارد که تمامی آموزشگاههای غیردولتی بدلیل قیمت بالای زمین و اجاره بها در منازل مسکونی فعالیت می کنند و از 12 مدرسه دولتی هیچ کدام بجز شریعتی که توسط سازمان منطقه آزاد در سالجاری افتتاح شد، نوسازی نشده اند. 

برخی از این مدارس با 40 سال قدمت بنا هم اکنون مستعد هرگونه رویداد ناگوار بوده و هستند و همین نکته، نقطه آغازین حرکتی جهادی برای توسعه و تجهیز فضاهای آموزشی در این منطقه توسط مدیریت سازمان منطقه آزاد در سال گذشته بود. 

احداث آموزشگاه 12 کلاسه شریعتی با تصمیم خیرخواهانه مدیریت عامل سازمان منطقه آزاد مهمترین این اقدام ها بود. در کنار این امر، بازدیدهای مکرر از مدارس و فضاهای آموزشی این منطقه که میزبان بیش از 3هزار شرکت سرمایه گذاری از داخل و خارج است، زوایای جدیدی از محرومیت های موجود را عیان ساخت. 

نبود فعالیت های مناسب فرهنگی پرورشی و پژوهشی، تعطیلی فعالیت های دارالقرآن ، محرومیت برخی مدارس منطقه آزاد ارس از حداقل امکانات بروز آموزشی (درحد یک دستگاه کامپیوتر) و عدم توجه به طرح هوشمندسازی مدارس، سرانه پایین کتاب (3 جلد در مقابل متوسط 9 جلد سرانه استان) و  نبود فضاهای ورزشی مواردی از این محرومیت هاست. 

تشکیل شورای آموزش و پرورش منطقه آزاد ارس به همت مدیریت فرهنگی آموزشی و کارگروه های زیرمجموعه آن در ماههای اخیر اقدام مهمی در جهت رسیدن به اهداف معین شده در تفاهم نامه بود که انتصاب مدیریت آموزش و پرورش منطقه آزاد با پیشنهاد سازمان منطقه آزاد آخرین رویداد از این فرآیند است. 

ضمن اینکه در بازه زمانی مهر 93 تا مهر 94 با عنایت مدیرعامل محترم سازمان منطقه آزاد ارس اقداماتی در جهت تجهیز مدارس همچون: تامین هزینه های امور عمرانی مدارس با اعتبار 2 میلیارد ریال، تخصیص اعتباری بالغ بر 3میلیاردریال برای تجهیز و هوشمندسازی، تجهیز کتابخانه های مدارس منطقه  با  خرید بیش از 10هزارجلد کتاب و تجهیزات کتابخانه ای، تامین تجهیزات ورزشی مدارس و اختصاص سرانه آموزشی در بازگشایی مدارس به تمامی دانش آموزان انجام گردید. 

سال 93 و 94 دو سال طلایی برای آموزش و پرورش در منطقه و نتیجه آن شروع حرکت به سمت  ایجاد الگوی آموزشی و پرورشی نمونه در کشور بااستقلال مدیریتی و اداری آموزش و پرورش منطقه در ذیل سیاستگزاری های کلان منطقه آزاد ارس و شورای آموزش و پرورش مناطق آزاد است. 

بدون شک تا رسیدن به این هدف مسیر دشواری در پیش است و نگاه صرف سخت افزاری به موضوع آموزش و پرورش مکفی نخواهد بود و انتظار می رود مدیریت آموزش و پرورش ضمن توجه به موضوع ساختمان و ابزار از ارتقای کیفی آموزش و آموزش دهندگان غفلت ننماید. 

در کنار این موضوعات،توجه به ظرفیت بخش غیردولتی در ارتقای کیفی آموزش و واگذاری مدیریت مدارس به بخش غیردولتی و تقویت مدارس در حد و شان منطقه آزاد موضوعی است که مجال جداگانه ای می طلبد.

ابراهیم نصیری
مدیر فرهنگی آموزشی منطقه آزاد ارس