احیا و بازآفرینى نقش ربع‌رشیدی مهم‌ترین مطالبه جامعه دانشگاهی از رئیس‌جمهور است.

منطقه ویژه علم و فناوری ربع رشیدی تبریز؛ سال گذشته رسما فعالیت خود را در شهر اولین‌ها آغاز کرد. با این وجود، به نظر می‌آید، با گشایش این مرکز به مرکزیت شهر تبریز، این منطقه به نوعی یادآور احیا و بازآفرینى نقش و جایگاه بزرگ‌ترین و ارزشمندترین مجموعه آموزشى جهان اسلام یعنی ربع رشیدی باشد، که حدود 700 سال پیش این شهر، مرکز گفتمان علمی میان تمدن‌های روز دنیا بوده است.
بر همین اساس، یکی از آرزوهای دیرینه هر شهروند آذربایجانی و به ویژه تبریزی و به خصوص دانشگاهیان، مدیران و دست‌اندرکاران این استان، تبدیل استان آذربایجان‌شرقی به قطب علم و فناوری کشور است، که به نظر می‌آید این امر با تلاش شبانه‌روزی مسئولان و دانشگاهیان استان در حال عملیاتی شدن است.
* تبریز، پرچمدار توسعه علم و دانش
همانطور که گفته شد، شهرت دیرینه تبریز به خاطر پرچمداری در توسعه و تولید علم و دانش بوده و ایجاد منطقه ویژه علم و فناوری ربع‌رشیدی در تبریز نیز به دنبال احیای همین هویت علمی و گذشته شهر اولین‌ها است. به همین دلیل، راه‌اندازی این مجموعه به مرکزیت شهر تبریز می‌تواند، دستاوردهای زیادی برای کشورمان و به ویژه در این منطقه داشته باشد.
البته این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت و آن اینکه، وجود بیش از 130 مرکز آموزش عالی و دانشگاهی، بیش از 200 مرکز پژوهشی، بیش از سه هزار نفر هیئت علمی و 207 هزار دانشجو، یک پارک علم و فناوری، 10 مرکز رشد، بیش از 250 شرکت دانش‌بنیان، پنج هزار واحد صنعتی فعال، 128 هزار واحد صنفی، 6 خوشه صنعتی فعال، 37 شهرک صنعتی فعال و ... پتانسیل بسیار عالی و خوبی را برای ایجاد منطقه ویژه علم و فناوری در این استان فراهم کرده است.
حال با توجه به چنین ظرفیتی در حوزه علم و فناوری آذربایجان‌شرقی و به ویژه در دانشگاه‌های جامع استان است که می‌توان به آینده این مجموعه امیدوار شد و در این زمینه، نیز دانشگاه‌های بزرگ و برتر شهر تبریز می‌توانند در ترسیم نقشه راه، اجرای سیاست‌های راهبردی، بسترسازی، پایه‌ریزی و برنامه‌ریزی‌های کلان این منطقه نقش راهبردی و تعیین کننده‌ای داشته باشند.
* حال و روز توسعه علم و فناوری
با این حال، آنچه در این راستا مهم به نظر می‌رسد، اینکه توسعه علم و فناوری و بسترسازی تحققِ اقتصاد دانش‌بنیان و بهبود زیرساخت‌ها، منابع و ارتباطات و پشتیبانی از جمله سیاست‌ها و اولویت‌های راهبردی دولت یازدهم در حوزه علم و فناوری بیان شده است که برای تحقق این راهبردها بر مواردی چون اتصال حلقه علم و فناوری به حلقه تجارت و ثروت ملی، ایجاد پیوند پویا میان دانشگاه، مراکز پژوهشی و جامعه و همگانی‌سازی علم، کارآفرینی و شغل‌آفرینی برای دانش‌آموختگان، نوآوری آموزش و پژوهش و پیوند آنها با دانش روز و نیازهای کشور، کاهش تمرکز در اداره امور دانشگاه‌ها و گسترش نقش‌آفرینی بخش غیردولتی، تسهیل در تشکیل و رشد تشکل‌های سیاسی، صنفی و اسلامی، ترویج نوآوری و آزاداندیشی، تامین مجدانه و تخصیص عادلانه منابع و توسعه ارتباطات علمی جهان‌گستر تاکید ویژه‌ای شده است.
با توجه به چنین دیدگاه و نگرشی از سوی دولت تدبیر و امید به حوزه علم و فناوری است که مناطق ویژه علم و فناوری، در استان‌ها با توجه به ظرفیت‌های موجود در هر استان به‌وجود می‌آید.
از این رو، به نظر می‌آید، مجوز ایجاد مناطق ویژه علم و فناوری در حال حاضر به استان‌های خراسان‌رضوی، آذربایجان‌شرقی، یزد، اصفهان و ... طی سال‌های گذشته از هیئت دولت داده شده است، که در نهایت به نظر می‌آید؛
ایجاد مناطق ویژه علم و فناوری در استان‌ها از سوی دولت، به دنبال همین راهبرد در زمینه آماده‌سازی بستر اجرایی برای تجاری کردن دستاوردهای تحقیقاتی در زمینه‌های مختلف فناوری برای افزایش ثروت و سطح زندگی، کمک به رونق اقتصادی محلی مبتنی بر فناوری، ایجاد زمینه کارآفرینی و حمایت از نوآوری و خلاقیت نیروهای محقق جوان، کمک به کاهش مهاجرت نخبگان از استان با حمایت از طرح‌های فناوری، جذب کارآفرینان و دانش‌آموختگان دانشگاهی در زمینه‌های مختلف فناوری و به خصوص بسترسازی برای ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب، باشد.
به یقین با توسعه و افزایش این مراکز در استان‌ها با توجه به ظرفیت‌های هر استان می‌توان به اهداف مورد نظر دولت در حوزه علم و فناوری در مناطق مختلف کشورمان دست یافت.
* احیا و بازآفرینى نقش ربع‌رشیدی مهم‌ترین مطالبه جامعه دانشگاهی از رئیس جمهور
البته این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت و آن اینکه، استان آذربایجان‌شرقی و به ویژه شهر تبریز، شهر اولین‌ها در گذشته و امروز در طول تاریخ کشورمان در دوره‌های مختلف زمانی از جمله در قرن اول هجری، دوران ایلخانان، صفویه و قاجاریه و حتی بعد از این دوران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص منطقه و مردم با غیرت و تلاشگر نقش تعیین‌کننده‌ای در مبادلات علمی، بازرگانی و فعالیت‌های صنعتی در سطح ملی و فراملی داشته است و از دیرباز برای اهل علم، سیاحت و تجارت در اقصی نقاط جهان نام آشنایی است.
این شهر در حال حاضر به شهر؛ شهیدان محراب، شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی، شهید آیت‌الله مدنی، شهر سردارانی چون باکری‌ها، یاغچیان‌ها، شفیع زاده‌ها، تجلایی‌ها، شهر سردار ملی، سالار ملی، شهر سه علامه‌ها امینی، طباطبایی، جعفری و شهر عاشوراییان مشهور است.
با توجه به این ظرفیت‌ها ایجاد منطقه ویژه علم و فناوری ربع رشیدی در تبریز در شهر اولین‌ها به دور از انتظار هم نبوده است.
حال آنچه در این خصوص حائز اهمیت است، احیا و بازآفرینى مجموعه‌اى عظیمی همانند ربع رشیدى در شهر تبریز است که به یقین احیا و بازآفرینى این مجموعه علمی، فرهنگی و مدنی با توجه به مقتضیات امروزى این منطقه، یکی از آرزوهاى دوستداران تاریخ و فرهنگ این سرزمین از دولت تدبیر و امید است.
چرا که ربع‌رشیدی در زمان عصر خویش ممتازترین موسسه موقوفه و بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز علمی، فرهنگی و مدنی برای دانشمندان دنیا و در عصر امروز هم با بازسازی و احیای این مرکز به یقین جزو افتخارات کشورمان خواهد بود و نباید با بی‌توجهی به این مجموعه، نسل‌های امروز و آینده را از وجود داشتن چنین مجتمع عظیم دانشگاهی، علمی و وقفی در دنیا محروم کنیم.
* تبریز سرزمین ناشناخته علم و زندگی
در واقع آنچه در این زمینه مهم به نظر می‌رسد اینکه، همان گونه که در دوران خواجه‌رشیدالدین ربع‌رشیدی یک شهر تخصصی و آینده‌نگر بود، امروز نیز باید به این مجموعه و ظرفیت‌های گذشته آن توجه ویژه‌ای داشته باشیم، چرا که این آثار هویت و میراث گرانقدر تاریخ کشورمان هستند و باید برای احیا، حفظ و نگهداری آن از جان و دل مایه بگذاریم و از هیچ کوششی دریغ نکنیم.
حال برای رسیدن به نقش و جایگاه ربع رشیدى به عنوان بزرگ‌ترین و ارزشمندترین مجموعه آموزشى جهان اسلام کجای راه هستیم، که این را مسئولان و دست‌اندرکاران متولی باید پاسخ دهند.
با این وجود، با توجه به ظرفیت‌هایی که در گذشته و امروزه در شهر تبریز وجود داشته و دارد، به نظر می‌آید ایجاد منطقه ویژه علم و فناوری ربع رشیدی در اولین‌ها؛ دور از انتظار و هم عجیب و نامنتظره نبوده است، همان طور که گفته شد، شهرت دیرینه تبریز به خاطر پرچمداری در توسعه علم و دانش بوده و ایجاد این مرکز در این استان نیز به دنبال احیای همین هویت علمی و گذشته خویش است.
بنابراین و به قطع و یقین می‌‌توان در آینده نزدیک، حاصل دستاوردهای علمی و فناوری این مرکز و به خصوص تلاش صادقانه و شبانه روزی مسئولان و دست‌اندرکاران راه‌اندازی این مرکز علمی در شهر اولین‌ها را در توسعه همه جانبه کشورمان و به ویژه این منطقه مشاهده کرد.

منبع: خبرگزاری فارس