تولید آسان و سودآور و تجارت آزاد به دور از قوانین دست و پاگیر مزیت های بسیار مهمی برای رشد و توسعه اقتصادی هستند.

بهره مندی حداکثری از ظرفیت های ملی جهت تحقق اهداف و برنامه های تدوین شده برای دستیابی به اقتصادی پویا و قابل رقابت در جهان، سیاست های مهم کشورها در مسیر توسعه و خودکفایی است.

افزایش روزافزون مشکلات در مسیر تولید و تهیه مواد اولیه از یک سو و مشکلات بیکاری و کاهش امنیت شغلی از سویی دیگر، بسیاری از کشورهای دنیا را با بحران های اقتصادی و اجتماعی فلج کننده ای روبرو کرده است. امروزه کشورهای موفق در تولید و صنعت و قدرت های اقتصادی جهان و همچنین کشورهای در حال توسعه همگی به دنبال راهبردهای جلوگیری از رکود و تورم در اقتصاد خود هستند.

ایده ای برای تجارت آزاد

دستیابی به تجارت، تولید و صادرات آسان راه حلی مناسب برای رونق وضعیت اقتصادی و توسعه روابط بین المللی می باشد. یکی از راه حل های مناسب بشر برای رونق کسب و کار، ایجاد مناطقی برای تجارت آزاد بود.   نخستين بنادر شناخته شده آزاد جهان، در حقيقت، مناطق محصورى با ديوارهاى دفاعى بودند، که در بنادر (چاليس و پيرائوس) يونان بنا شده بودند. قديمى‌ترين بندر یا منطقه آزاد جهان، که به‌طور مشخص براى افزايش حجم داد و ستد پايه‌گذارى شد، بندر آزاد رومى‌ها واقع در جزيره (دلاس) در درياى اژه بود، که با هدف افزايش حجم مبادلات تجارى بين مصر، يونان، سوريه، شمال آفريقا، آسيا و رم تأسيس شده بود و همه داد و ستدها بدون دريافت حقوق گمرکى انجام مى‌شد. بعد از اين به بنادر ديگرى نظير (جنوا، ونيز، جبل‌الطارق) مى‌رسيم که وظايفى همانند بنادر آزاد دلاس داشتند.

بعد از رواج راه اندازی این مناطق در سراسر جهان می توان بندر هامبورگ در آلمان، لينز در اتريش، مارسى در فرانسه، روتردام در هلند، سانفرانسيسکو، نيامى و نيويورک در آمريکا و نيز ناپل در ايتاليا، و شانون در ايرلند را بعنوان مهم‌ترين اين مناطق در کشورهاى صنعتى نام برد. در کشورهاى جهان سوم مشهورترين اين مناطق سنگاپور، هنگ‌کنگ، کولون در پاناما، کائوهسيونگ در تايوان واپن سينون در کره جنوبي، کاندالا و سانتاکروز در هندوستان و جبل على واقع در امارات متحده عربي هستند.

از این رو با تامل در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که به منزله نقشه راه بخش اقتصاد ایران است بر توسعه حوزه عمل مناطق آزاد با انتقال فناوری های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج تاکید شده است.

با نگاهی به دیدگاه های مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران در رابطه با لزوم تقویت اقتصاد ملی با تکیه بر توان داخل و رونق تولید، صادرات غیرنفتی و توسعه روابط بین المللی، می توان گفت مناطق آزاد می توانند الگویی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی باشند.

توسعه روابط خارجی با همسایه ها

دیدار ریاست جمهوری اسلامی ایران دکتر حسن روحانی با رؤسای جمهور کشورهای همسایه از جمله ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و کشورهای حوزه cis ، و تاکید بر تقویت بیشتر روابط اقتصادی تجار و بازرگانان کشورهای منطقه بیانگر نگاه عمیق و استراتژیک ایران بر موضوع توسعه روابط همه جانبه خارجی با همسایه هاست.

همسایه های قدرتمند و در حال توسعه ما در عرصه اقتصاد کشورهای ترکیه، آذربایجان و ارمنستان هستند که با دیدارهای مختلف دولت ایران با سران دولت این کشورها در یکسال اخیر شاهد بهبود وضعیت روابط اقتصادی هستیم.

 مناطق آزاد

در تعریف کلی این مناطق می توان گفت، منطقه ای در یک کشور که برای تسهیل و توسعه صادرات و جذب سرمایه های خارجی به وجود می آید. به عبارت دیگر منطقه آزاد در زمینه صادرات کالا و جذب سرمایه های خارجی به طور کامل آزاد بوده و با راه کارهای بسیار تسهیل کننده ای برای صادرات و جذب سرمایه های خارجی از طریق این مناطق، دولتها سعی می کنند تا زمینه های مناسب را برای سرمایه گذاری و توسعه صادرات و کسب درآمدهای ارزی به وجود آورند.

ایران بعنوان یکی از غنی ترین کشورهای دنیا از حیث منابع انرژی نفت و گاز و معادن است. اما طبق بررسی های مراکز علمی کمتر از یکصد سال آینده منابع نفتی به پایان می رسد. دیدگاه مسؤلین کشور نسبت به درآمدهای اقتصادی با ارایه سند کلی اقتصاد مقاومتی مشخص شد. در این سند دوری از خام فروشی و سعی برای کسب ارزش افزوده بیشتر از داشته های داخل و توجه ویژه به صادرات غیرنفتی با تقویت تولید داخل، از مهمترین رویکردهای راهبردی اقتصاد ایران می باشد.

ایران به جهت موقعیت استراتژیک در قاره آسیا و قرارگیری در کریدورهای بین المللی نقش مهمی در اقتصاد این قاره و حتی در اقتصاد دنیا دارد. بر این اساس بهره مندی از مزیت های موجود با توجه به توسعه روابط خارجی و در گام نخست بهبود روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای همسایه و منطقه در اولویت دولت قرار گرفته است.

ارس، منطقه ای خاص برای رونق تجارت خارجی

وجود مشکلات مختلف در روابط کشورهای منطقه و همچنین مسایل کشور روسیه با اتحادیه اروپا و آمریکا و افزایش تحریم های اقتصادی علیه روسیه، شرایط بسیار ویژه و منحصربفردی برای جذب سرمایه گذاران خارجی جهت تولید و صادرات کالا و بازاریابی و تصرف بازار نیازهای اساسی این کشورها برای سرمایه گذاران منطقه آزاد ارس پدید آورده است.

از این رو رفت و آمد هیات های اقتصادی و تجاری کشورهای منطقه به این منطقه آزاد با افزایش چشمگیری روبرو شده است. تنها در یکسال اخیر بیش از 25 هیات خارجی از کشورهای مختلف آسیایی، اروپایی و آفریقایی در سطوح مختلف اعم از وزیر، سفیر، رایزنان تجاری و بازرگانی و هیات های اقتصادی متعدد جهت سرمایه گذاری از ارس بازدید کرده و مذاکرات بسیاری از این هیات ها در گروه های تخصصی ادامه دارد.

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و سخنگوی دولت درباره منطقه آزاد ارس می گوید: ظرفیت های منطقه آزاد ارس بی نظیر است و یقین می دانم بزودی منطقه آزاد ارس در تمامی زمینه ها سرآمد تر از گذشته و سایر مناطق آزاد می شود.

دکتر محمدباقر نوبخت پس از بازدید از فازهای یک و دو صنعتی منطقه آزاد ارس و سایت کشاورزی و سایت صنایع سنگین می افزاید: با روحیه ای پرانرژی و بسیار خوشحال از این خطه می روم، چرا که طی این بازدید با جرات می گویم که ظرفیت های منطقه آزاد ارس بی نظیر و فوق العاده است و امیدوارم بزودی شاهد شکوفایی پتانسیل های منطقه آزاد ارس با مدیریت شایسته مسئولان آن باشیم.

استاندار آذربایجان شرقی وجود مسیرهای ریلی و نیز مسیرهای حمل و نقلی را جزو مهمترین مزیت ها و ویژگی های منطقه آزاد ارس می داند و در ادامه با بیان اینکه منطقه آزاد تجاری و صنعتی ارس فرصت گرانب های استان آذربایجان شرقی برای حضور در عرصه های بین المللی است، ابراز می دارد: بدون شک کارشکنی در برابر توسعه ارس مخالفت با من است.

اسماعیل جبارزاده از منطقه آزاد ارس به عنوان موتور محرکه توسعه استان یاد کرده و با بیان اینکه باید از تمام ظرفیت های ارس برای رشد و بالندگی منطقه و استان بهره برداری کرد، منطقه آزاد ارس را عاملی مهم برای تبدیل آذربایجان شرقی به قطب توسعه و رفع معضل بیکاری یاد می کند.

نماینده مردم مرند و جلفا و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به وضعیت بد شاخص های اقتصادی شمال غرب کشور، منطقه آزاد ارس را فرصتی طلایی برای توسعه شمال غرب کشور می داند.

محمد حسن نژاد می گوید: بدون اغراق بگویم اگر بخواهیم آینده آذربایجان تضمین شود باید منطقه آزاد ارس رشد کرده و نیازهای اساسی آن از جمله زیرساخت های ارتباطی فراهم شود.

آشنایی با منطقه آزاد ارس

سازمان منطقه آزاد ارس به ‌منظور تسريع در انجام امور زيربنايي، عمران و آباداني، رشد و توسعه اقتصادي، سرمايه‌گذاري و افزايش درآمد عمومي، ايجاد اشتغال سالم و مولد، تنظيم بازار كار و كالا، حضور فعال در بازارهاي جهاني و منطقه‌اي، توليد و صادرات كالاهاي صنعتي و تبديلي و ارايه خدمات در تاريخ 2/6/1382 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد و در اواخر شهريورماه 1383 آغاز به كار نمود.

فعالیت در حوزه های سرمایه گذاری، صنعتی و معدنی، كشاورزي، ترانزيت و صادرات مجدد، آموزش عالی، خدماتی، ICT ، تامین مالی، زیست محیطی و گردشگری، ده استراتژی برتر سازمان منطقه آزاد ارس برای دستیابی به چشم انداز توسعه هستند.

منطقه آزاد تجاري- صنعتي ارس در چهارراه ارتباطي شمال به جنوب و شرق به غرب قرار گرفته است و به‌ عنوان پل ارتباطي آسيا به اروپا مي‌تواند با جذب واحدهاي صنعتي- توليدي فعال در انتقال فناوري از شمال به جنوب (اروپا به آسيا) و خدمات از شرق به غرب (آسيا به اروپا) نقش مهمي ايفا نمايد كه در نتيجه اين ارتباط، رشد و توسعه پيوسته در عرصه‌هاي صادرات، اشتغال‌زايي و ارزآوري به داخل كشور را موجب خواهد شد.

حضور سرمایه گذارانی از کشورهای چین، ترکیه، آذربایجان، افغانستان و سایر کشورها در سایت های صنعتی ارس و تامین زیرساخت های انرژی در کمتر از یک دهه در شهرک های صنعتی تنها گوشه ای از فعالیت های انجام شده برای جذب سرمایه گذار خارجی بوده است.

رییس اتاق بازرگانی استان آذربایجان شرقی معتقد است، محدوده جلفای منطقه آزاد ارس بهترین و مهم ترین مرز کشور برای فعالیت های اقتصادی در حوزه تولید، تجارت و صادرات است.

رحیم صادقیان با بیان اینکه در سال های گذشته و قبل از فروپاشی شوروی سابق، روزانه 450 دستگاه واگن از اين كشور به جلفا وارد می شد، اضافه كرد: این موضوع، بیانگر ماهيت و ويژه گي مكاني این منطقه برای انجام فعالیت های اقتصادی در حوزه های تجارت، بازرگانی، تولید و صنعت است.

فعالیت های گسترده در حوزه های تولید، صنعت، کشاورزی و همچنین اجرای پروژه های بزرگ زیربنایی در زمینه ترانزیت جاده ای، ریلی و هوایی و ایجاد شهرک های جدید سرمایه گذاری جهت ارایه به صدها متقاضی ایرانی و خارجی، تامین زیرساخت های انرژی برق، آب، گاز و مخابرات، تلاش برای علمی نمودن صنعت با فعالیت پردیس های بین المللی دانشگاه های معتبر ایران از جمله تهران، تبریز و علوم پزشکی تبریز و شعبه های بین المللی دانشگاه های آزاد و پیام نور با بیش از هشت هزار نفر دانشجو در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری عمومی و دکتری تخصصی و توسعه محورهای فعالیتی این منطقه آزاد در مسیر رودخانه ارس و ده ها برنامه مدون و در حال اجرای دیگر تنها گوشه ای از تلاش های شبانه روزی در این منطقه 51 هزار هکتاری و یا به عبارتی 77 هزار هکتاری است.

توسعه در مسیر رود ارس

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس معتقد است، با توجه به توسعه سریع فعالیت های اقتصادی در حوزه های مختلف تولیدی، صنعتی، تجاری، گردشگری و کشاورزی، و وجود برخی زیرساخت های لازم برای بهره برداری از مزیت های بالقوه در حوزه کشاورزی و راه اندازی صنایع تبدیلی و صادرات محصولات در محدوده های الحاقی جدید، و نیز امکان بهره مندی و استفاده مناسب و برابر از منابع محدود مالی افزایش محدوده این منطقه در مسیر رود ارس به سمت اردبیل ضروری می نماید.

محسن خادم عرب باغی درخواست های متعدد برای الحاق محدوده های جدید شمال استان اردبیل به منطقه آزاد ارس را یادآور شده و می گوید: تعریف و تصویب منطقه آزاد با مدیریتی مجزا در این بخش از کشور، عملا باعث اتلاف منابع محدود مالی می گردید، زیرا تشکیل مجموعه مذکور و تربیت نیروهای متخصص برای ایجاد و راه اندازی ساختارهای جدید هزینه های بسیار زیادی را به تحمیل می کرد، در حالیکه با الحاق قسمت شمالی اردبیل به ارس امکان توزیع مناسب منابع و بهره مندی از تجربه یک دهه فعالیت در عرصه های مختلف فراهم شده است.

وی می گوید: این امر با هدف بهره مندی این مناطق از مزیت های سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال و بهبود معیشت مردم با بکارگیری منابع غنی کشاورزی و استفاده از امتیاز همسایگی با کشور آذربایجان جهت صادرات محصولات و ایجاد ارزش افزوده و رونق تجارت خارجی صورت گرفت و قطعا برای تقویت تولید ملی و افزایش روابط اقتصادی و خارجی موثر خواهد بود.

مدیرعامل منطقه آزاد ارس ضمن تبیین مزیت های اقتصادی، سرمایه گذاری و گمرکی، موقعیت جغرافیایی خاص این منطقه جهت سرمایه گذاری های خارجی و رونق تولید و اشتغال مولد و کمک به اقتصاد ملی را مورد تاکید قرار داده و با اشاره به لزوم بهره مندی از مزایای قانونی مناطق آزاد در مسیر غنی از سرمایه رود ارس، تصریح می کند: یکی از مصوبات سفر هیات دولت به استان اردبیل که با تاکید جدی ریاست محترم جمهوری بر توجه ویژه به الحاق قسمت های شمالی این استان و ایجاد اشتغال پایدار و رفع محرومیت از چهره این مناطق همراه بود در جلسه کارگروه تخصصی شورایعالی مناطق آزاد با اکثریت آرای نمایندگان هیات دولت به تصویب رسید.

وی با اشاره به افزایش مزیت های اقتصادی و سرمایه گذاری در مرزهای کشور، ایجاد اشتغال و بهره مندی از پتانسیل های موجود در مناطق مرزی با بهره مندی از ظرفیت های کشاورزی و دامی برای ایجاد ترمینال های صادراتی محصولات کشاورزی و دامی و زیرساخت های گمرکی موجود در مناطق الحاقی جدید (مغان، پارس آباد، بیله سوار و گرمی) می گوید: افزایش صادرات غیر نفتی که مهمترین اصل در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی می باشد، از دستاوردهای تصویب الحاق بخشی از استان اردبیل به منطقه آزاد ارس خواهد بود.

مزیت های ارس

مدیرعامل منطقه آزاد ارس با بیان اینکه هم اکنون بیش از 400 واحد تولیدی و صنعتی با هفت هزار نفر اشتغالزایی در این منطقه فعالیت دارند که از این بین 15 شرکت تولیدی و صنعتی خارجی می باشند، می افزاید: معافیت مالیاتی 15 الی 20 ساله برای دریافت کنندگان مجوز فعالیت اقتصادی، امکان ورود اتباع خارجی بدون اخذ روادید، کارایی سرعت و خدمات کامل بانک های دولتی/ خصوصی و شرکت های بیمه، عدم محدودیت در انتقال ارز به دیگر مناطق آزاد ایران یا سایر کشورها، 100% مالکیت خارجی، آزادی کامل ورود و خروج سرمایه، ثبت ساده و آسان شرکت ها موسسات صنعتی فرهنگی و مالکیت معنوی، امکان ورود و خروج کالا از منطقه به خارج از کشور بدون تشریفات اداری، مقررات آسان برای ورود قانونی کلیه کالاها طبق جدول عوارض گمرک، معافیت از حقوق گمرکی برای واردات مواد اولیه و ماشین آلات صنعتی واحدهای تولیدی و مزایای دیگر، هر سرمایه گذار داخلی و خارجی را برای کسب سود بیشتر به مناطق آزاد تجاری و صنعتی سوق می دهد.

عرب باغی معتقد است موقعیت ویژه و استراتژیک، وجود منابع و ذخایر و ظرفیت های عظیم الهی در حوزه های گردشگری و کشاورزی از یک سو و مزیت های سرمایه گذاری در منطقه آزاد ارس از سوی دیگر، می تواند در محدوده های تحت پوشش این منطقه تحولات بسیار بزرگ در حوزه های مختلف اقتصادی ایجاد نماید.

وی سهولت سرمایه گذاری، استفاده از تکنولوژی های نوین جهان در تولید و صنایع مختلف، صادرات و ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از خام فروشی، بهره مندی از مزیت ها و معافیت های گمرکی و سود بازرگانی و دسترسی آسان و کم هزینه به بازارهای حوزه های قفقاز و کشورهای cis و همسایگی با کشورهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان را فرصت های مهم سرمایه گذاری در منطقه آزاد ارس اعلام می کند.

عرب باغی آغاز پروژه های عمرانی و سرمایه گذاری در مناطق منفصل نوردوز در مرز ایران و کشور ارمنستان، خداآفرین و اصلاندوز در مرز کشور آذربایجان را یادآور شده و می گوید: با توجه به مزیت ها و استراتژی های تعریف شده برای مناطق منفصل چهارگانه و فعلی منطقه آزاد ارس زیرساخت های لازم و اساسی جهت انجام فعالیت های گردشگری، تجاری، بازرگانی، صادراتی، ترانزیتی، تولیدی و صنعتی در حال اجرا می باشد و در سال آینده شاهد تحولات خوبی در این مناطق خواهیم بود.

فرصت های ناب سرمایه گذاری

مزیت های اقتصادی موجود در ایران از جمله نیروی کار و انرژی ارزان سرمایه گذاران خارجی بسیاری را روانه ایران کرده است. اما یکی از مهمترین و شاخص ترین مزیت های جذب سرمایه گذاران ایجاد فضایی آماده برای سرمایه گذاری و فراهم نمودن شرایط عاری از هرگونه قوانین دست و پاگیر برای تجارت خارجی و آزاد است. مناطق آزاد فعال ایران هم اکنون به هفت منطقه افزایش یافته است. در این میان با نگاهی به آمار و ارقام تنها منطقه آزاد ایران که در جذب سرمایه گذار خارجی و رونق تولید و صنعت و ایجاد زیرساخت های لازم برای جلب نظر سرمایه گذاران موفق عمل کرده است، منطقه آزاد تجاری و صنعتی ارس می باشد و دلیل این ادعا اظهارات متعدد مسؤلین دولت از جمله معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و سخنگوی دولت دکتر محمدباقر که منطقه آزاد ارس استعداد جذب سرمایه گذاری و کمک به رشد اقتصاد مقاومتی کشور را دارد، ظرفیت های منطقه آزاد ارس بی نظیر است و بزودی سرآمد سایر مناطق آزاد خواهد شد. و یا اظهارات مشاور ارشد ریاست جمهوری اسلامی ایران و دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور مهندس اکبر ترکان می باشد که "ارس صنعتی ترین منطقه آزاد ایران است."/.

گزارش: داود جاهدی