تنها در سال 90 درآمد حاصل از گردشگري در منطقه آزاد بيش از 155 درصد نسبت به سال 89 رشد داشته است.
ناراحت کننده است اما بايد اذعان کنیم كشور ما طي سده اخير از قافله اقتصاد جهاني عقب افتاده و با كشورهاي توسعه يافته فاصله زیادی پیدا کرده است. اگر بخواهيم تمام شكستهايي را كه كشورهاي توسعه يافته در مسير پيشرفت خود متحمل شدهاند تجربه كنيم، اين فاصله تا ابد حفظ خواهد شد. ما محکوم به عقب ماندگی هستیم مگر آن كه از تجربه ديگر كشورها درس گرفته و به جاي اختراع مجدد چرخ، از علم روز استفاده نماييم. يكي از مدلهای جديد توسعه، استفاده از گردشگری است - روشي كه منطقه آزاد ارس با درك درست از وضعيت اقتصادي-جغرافيايي منطقه اقدام به استفاده از آن كرده است.
هر گردشگر با ورود خود به يك منطقه مخارجی را انجام میدهد و به صورت مستقيم باعث گردش بيشتر چرخه اقتصاد محلی ميگردد. بخش خدمات اولين حلقه اقتصادي است كه تحت تأثير ورود گردشگران قرار ميگيرد. بيشك اگر اين گردشگر از ساير كشورها جذب شده و ارز آوري براي اقتصاد داشته باشد، سود بيشتري نصيب مقصد خود خواهد كرد.
ارس و گردشگري
منطقه آزاد ارس با شناخت دقيق از شرايط و نيازهاي كشور و همچنين ارزيابي صحيح از پتانسيلهاي موجود، توسعه با تكيه بر گردشگري را به عنوان يكي از استراتژیهای برتر خود انتخاب نموده است. منطقه آزاد ارس از يك سو داراي مرز مشترک با جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان است – رفت و آمد مردم آذربایجان و نخجوان به منطقه آزاد ارس بدون ویزا میسر است - و از سوي ديگر فاصله نسبتاً كمي با يكي از مهمترین فرودگاههاي بينالمللي ايران يعني فرودگاه تبریز دارد. به جز مسير هوايی امكان تردد از طريق راه آهن و همچنين چند مسير جادهاي وجود دارد. خلاصه آن که دسترسي به اين منطقه چه از سوي ايرانيان و چه از سوي گردشگران خارجي به سهولت امكان پذير است.
در توصیف پتانسيلهاي اين منطقه چندين مورد را ميتوان مورد اشاره قرار داد. كمتر منطقهاي را در جهان ميبينيم كه هم به رودخانهاي بزرگ مانند ارس دسترسي داشته باشد و هم به دليل نزديكي به چند رشته كوه، داراي آب و هوايی معتدل اما كوهستاني باشد و در عين حال در آن منطقه شاهد دشتهايي سرسبز و جنگلهايي طبيعي باشيم. به تمام موارد بالا جاذبههاي تاريخي اين منطقه را اضافه نماييد. ارس براي قرنهاي متمادي شاهد تحولات مهم سياسي و اجتماعي بوده است كه اثر آنها در بناهاي تاريخي اين منطقه به وضوح مشاهده میشود. همچنين از قرنها پيش ارامنه در نزديك اين منطقه سكونت داشتهاند كه كليساهاي تاريخي به جا مانده از آنان در ميان كوهها خودنمايي ميكنند.
از ديدگاه زمين شناسي اين منطقه داراي نمونههاي خاص و منحصر به فردي است كه ميتوانند جذب كنندههايي طبيعي براي اكوتوريزم و ژئوتوريزم باشند. با اين تفاسير هیچ جاي تعجبي باقي نميماند كه مشاهده ميكنيم هر ساله اين منطقه پذیرای هزاران گردشگر به ویژه در ايام نوروز است.
به روايت آمار
با اين تفاسير انتظار ميرود كه توريزم در منطقه ارس براي سالهاي متمادي به صنعتي قوي و سود آور تبديل شده باشد، اما هيچ پتانسيلي بدون سرمايه گذاري و مديريت بهينه منابع به بار نخواهد نشست. به همين دليل تا سال 85 عليرغم تمام اين پتانسيلها ارزش افزوده بخش گردشگري در اين منطقه تنها 780 ميليون تومان بوده است. با شكل گيري سازمان منطقه آزاد ارس و به كار افتادن بخشهاي مختلف اين نهاد، توريزم به مرور توانسته است پتانسيلهاي بالاي خود در اين منطقه را به عرصه ظهور برساند. تنها در طول 4 سال اين ارزش افزوده 6/8 برابر شد و در سال 89 به 6 ميليارد و 730 میلیون تومان رسيد. در سال 90 با تغيير روش مديريت منطقه آزاد ارس، شاهد شوك مجدد و مثبتي به صنعت گردشگري منطقه بودهايم، به طوري كه تنها در يك سال اين شاخص رشدي بيش از 250 درصد را تجربه كرده است.
براي فرداي بهتر
روند حركتي ايجاد شده در منطقه خبر از رشدي چشمگير و مديريتي موفق دارد، اما اگر بخواهيم اين روند را ادامه دهيم از هماكنون بايد چالشهاي موجود را شناخته و با برنامه ريزي بلند مدت شرايط را براي ادامه اين روند آماده كنيم. چه بسيارند حركتهاي مثبتي كه در كشور رخ داده، اما به جرقهاي بسنده نمودهاند.
تعداد مسافران داخلي و خارجي منطقه ارس در سال 90 بيش از 3 ميليون و 290 هزار نفر بودهاند. اگر اين آمار را با كل جمعيت شهر جلفا مقايسه نماييم، متوجه ميشويم كه اين شهر در جذب گردشگر كاملاً موفق عمل کرده است. نكتهاي كه در اينجا به چشم ميآید، ارزش افزوده ايجاد شده توسط اين مسافران است. حدود 17 ميليارد تومان توسط مسافران اين منطقه ارزش افزوده ايجاد شده است. با يك تقسيم ساده متوجه ميشويم كه هر مسافر به طور متوسط براي اين منطقه تنها 5 هزار و 200 تومان در سال ارزش افزوده ايجاد كرده است.
به عبارت ديگر ارس اگرچه در هر سال مسافران زيادي را پذيرا ميشود، اما هر يك از اين مسافران مبلغ چنداني در اين منطقه هزينه نميكنند. اين موضوع نقشه راه آينده را به خوبي نمايش ميدهد. اين منطقه ميتواند با ايجاد مراكز تفريحي و خدمات گردشگري، مسافران را به هزينه بيشتر تشويق كند. براي مثال فرصت مناسبي براي تبديل شدن به قطب ورزشهاي زمستاني در آن وجود دارد. همچنين با توجه به اين كه ارس يكي از معدود مناطق آزاد كشور محسوب ميگردد و تعداد زيادي كارخانه و مجتمع صنعتي در آن فعاليت دارند، طبيعي است كه ميتوان بسياري از كنفرانسهاي علمي-صنعتي كشور را در اين منطقه برپا كرد. با در نظر گرفتن زيرساختهايي كه در آينده نزديك به بهره برداري ميرسند - مانند هتل بزرگ منطقه - ميتوان انتظار داشت كه ارس بيش از اين خود را در سطح ايران و حتي خاورميانه مطرح نمايد. اين مسأله مورد تأييد معاون فرهنگي، اجتماعي و گردشگري سازمان منطقه آزاد ارس قرار گرفته است. دكتر نجفزاده مهمترين استراتژي در اين زمينه را افزايش مدت ماندگاري توريست در منطقه خوانده است. شرط لازم تحقق اين هدف، ايجاد امكانات رفاهي و زيرساختي بيشتر در ارس بوده كه در دستور كار قرار گرفته است.