استراتژیهای طراحی شده در ارس بسیار خوباند، اما باید از هماکنون به فکر افزايش قواي بخش خصوصی بود.
زمانی که با یک پدیده اقتصادی مواجهايم بايد به آن پدیده از دریچه دید یک اقتصاددان نگاه کنیم. تمام مردم میدانند چگونه به صورت کیفی و با عباراتی کلی موضوعات را تحلیل کنند. هنر یک اقتصاددان اما این است که با یک چارچوب فکری درست و با دیدگاهی جامع و مدون به مسایل بنگرد. درباره اقتصاد منطقه آزاد ارس هم این موضوع صدق میکند. اگر میخواهیم به صورت علمی به پیشرفت اقتصاد منطقه آزاد ارس و الگوهای توسعه این منطقه نگاه کنیم، لازم است با یک مدل، استراتژی رشد این منطقه را بررسی کنیم و تحليل سوآت یکی از بهترین و در عین حال سادهترین روشها برای هدف ما است.
تحليل چهار بخشي
این روش یکی از مدلهای برنامه ریزی استراتژیک است که کاربردهای فراوانی دارد. در این مدل پدیدههایی که موضوع مورد بررسی با آنها روبهرو است را از یک سو به 2 بخش داخلی و خارجی و از سوی دیگر به 2 بخش مفید و مضر تقسیم میکنند و با این کار ماتریسی 4 جزیی ایجاد میشود که اعضای آن عبارتاند از:
• قوت (Strength)
• ضعف (Weakness)
• فرصت (Opportunity)
• تهدید (Threat)
هر پدیدهاي ميتواند در یکی از اين دستهها جاي گيرد. هنر مدیریت این است که در ابتدا پدیدهها را به خوبی شناسایی کند و در جایگاه مورد نظر قرار دهد، سپس بر اساس این طبقهبندی استراتژی مناسب را تعیین كند. باید از قوتها و فرصتهای سازمان به شکل حداکثری استفاده كرد و تلاش كرد كه ضعفها و تهدیدها حداقل آسیب را به اهداف برسانند و در بهترين حالت بايد آنها را به قوت و فرصت تبدیل كرد.
چرخ صنعت
منطقه آزاد ارس به برکت برخورداری از موقعیت خاص جغرافیایی-اقتصادی، فرصتهای زیادی برای بهبود وضعیت صنایع خود دارد، اما به دلیل مشکلات زیاد سالیان طولانی است که نتوانسته به جایگاه واقعی خود برسد. تبدیل شهر جلفا و حومه آن به منطقه آزاد، تلاشی برای حل همین مشکلات بوده است.
درباره نقاط قوت، مهمترین پدیدههایی که در این منطقه با آنها روبهرو میشویم به شرح زیر ميباشند:
• دسترسی به منابع معدنی سنگهای ساختمانی در شهرهای همجوار و کشورهای همسایه
• نزدیکی به تبریز به عنوان یک قطب صنعتی کشور
• دسترسی به منابع انرژی و قرار داشتن در مسیر ترانزیت انرژی
• وجود نهادهای تحقیقاتی و دانشگاهی
• وجود امکانات زیرساختی، شریانهای ارتباطی ریلی و همچنین زیرساختهای مخابراتی
• وجود نیروی کار فراوان و مستعد
• وجود مزایای قانونی
اما این سکه روی دیگری هم دارد که ضعفهای این منطقه است. در میان ضعفهایی که در این منطقه مشاهده میشوند، مهمترینها عبارتاند از:
• نبود بانکها، صندوقها و سایر نهادهای مالی به اندازه لازم
• کمبود منابع بودجهای
• وابستگی صنایع موجود به خارج از منطقه برای تأمین مواد اولیه
• پایین بودن همافزایی میان واحدهای تولیدی
• فقدان اتحادیهها، انجمنها یا هر گونه تشکل اقتصادی ذیربط
• کمبود نیروی کار متخصص
در مورد فرصتهاي خارجي ميتوان به دسترسی به بازارهای آسیای میانه، همسایگی با کشور ارمنستان به عنوان یک عضو سازمان تجارت جهانی، استقبال سرمایه گذاران ترک زبان و همسایگی و قرابت تاریخی با کشورهای حوزه قفقاز اشاره كرد.
در سوی مقابل تهدیدات خارجی در اقتصاد منطقه بسیار زیادند. انتظاری عبث است که اقتصاد کشور با مشکلاتی روبهرو باشد و این مشکلات در یک بخش کشور (در اینجا منطقه آزاد ارس) نفوذ نكنند. این یک حقیقت است که ضریب ریسک سرمایه گذاری خارجی در کشور ما بالا است. اعطای تسهیلات بسیار زیاد انجام میشود اما به دلیل این که تخصیص منابع بهینه نیست، بسیاری از طرحهای صنعتی با کمبود منابع مالی روبهرو هستند. موضوع تورم، نوسانات نرخ ارز و مسایل مربوط به تحریمها همه بخشهای اقتصاد و بالتبع اقتصاد ارس را تحت الشعاع قرار دادهاند و به طور كلي از این دست تهدیدات فراواناند.
حال با وجود تمام این مسایل باید پرسید چه استراتژی برای برون رفت از این مشکلات و استفاده بهینه از فرصتها و قوتها باید اتخاذ شود. سازمان منطقه آزاد ارس در این خصوص فعالیتهای قابل توجهی انجام داده و با استفاده از الگوهای علمی برای این موضوع تحقیقات گستردهای داشته است. نتیجه این تحقیقات تدوین استراتژیهای توسعه صنعتی در این منطقه به شرح زیر است:
1) برنامه ریزی و افزایش تعامل با بازارهای هدف در قفقاز، ترکیه و عراق با توجه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی
2) توسعه سرمایه گذاریهای صنعتی از طریق پوشش ریسک سرمایه گذاری خارجی در کشور توسط دولت
3) توسعه صنعتی از طریق توسعه بازار در کشورهای هدف - که اغلب پُرریسکاند - با استفاده از تضمینهای دولتی
4) جلب حمایتهای دولتی و اخذ بودجه برای ایجاد خوشههای صنعتی در سطح فرامنطقهای
5) تعامل و ایجاد هماهنگی اجرایی و تشکیلاتی با دستگاههاي متولی حفظ محیط زیست برای توسعه کالبد لازم برای تحولات صنعتی
6) فراهم آوردن امکانات و تسهیلات بانکی و بیمهای به منظور ایجاد خوشههای صنعتی در سطح منطقهای و فرامنطقهای با ایجاد نهادهای مالی در منطقه
تلاشهای انجام شده در منطقه قابل تقدیرند. استراتژیهای تدوین شده هم تلاش خوبی برای بهبود شرایطاند، اما ایرادی که به این استراتژیهای وارد است، دولت محور بودن بيش از حد آنها است. استفاده از پتانسیلهای مردمی در این منطقه به جای جذب هر چه بیشتر منابع دولتی راهكار جايگزين و مفيدتري است. اگر میخواهیم الگویی برای یک اقتصاد آزاد باشیم، نباید از هماکنون خود را تا این اندازه به منابع دولتی وابسته کنیم، بلکه باید با ایجاد شرایطی مساعد کمک کنیم این کودک خردسال به روی پاهای خود بایستد.
منبع : اقتصاد ایران