تنها در یک سال بخش صنعت 77 درصد، بخش كشاورزي 179 درصد و بخش خدمات 918 درصد رشد داشتهاند.
به قول ادیب ایرلندی اسکار وايلد موفقيت یک علم با قوانین مشخص است و براي دستيابي به موفقيت به انجام كار خاصی نياز نيست، مگر مشخص كردن مسير راه و حركت به سوي آن. اين اصل در اقتصاد هم صادق است و اگر بخواهيم شاهد موفقيت يك اقتصاد باشيم، بايد در ابتدا جهت حركت اقتصاد را به خوبي شناسايي كنيم و بر اساس آن و مزيتهاي اقتصادي موجود به سمت يك اقتصاد قوي گام برداريم.
طبق اين اصل، براي اين كه بتوانيم ديد درستي درباره منطقه آزاد ارس داشته باشيم بايد نگاهي به بخشهاي مختلف اقتصاد ارس و مزيتهاي هر كدام بياندازيم.
توليدات صنعتي
بخش صنعت هسته مركزي توسعه در اقتصاد منطقه محسوب ميگردد. كارخانههاي زيادي در اين منطقه وجود دارند؛ مانند كارخانههای پتروشيمي كه به توليد محصولات و مشتقات نفت و بنزين، قير و مصنوعات پلي اتيلني ميپردازد. به جز محصولات پتروشيمي، كارخانههاي دیگر و در زمینههای تخصصی دیگر همچون مونتاژ كاميون و كاميونت و توليد موتور سيكلت، مبلمان، داروهاي گياهي و چاي در اين منطقه مشغولاند. در سال 90 محصول ناخالص داخلي بخش صنعت در این منطقه بيش از 318 ميليارد تومان بوده كه حدود 58 درصد از كل محصول ناخالص داخلي ارس را تشكيل داده است. اين در حالي است كه از سال 89 تا 90 شاهد حدود 77 درصد رشد در اين شاخص بودهايم و دليل اصلي آن فعال شدن بسياري از پروژههای صنعتي منطقه بوده است.
در حال حاضر فرصتهاي زيادي در زمينه توسعه فرآوريها و مشتقات نفتي، توليد كپسولهاي CNG و صنايع خوراکی و تبدیلی در منطقه وجود دارند. راهكار پيشنهادي «اقتصاد ايران» براي اين منطقه توسعه بخشهاي بالا دستي و پايين دستي صنايع موجود است. در واقع با اين كار اگر ارس بتواند تمام مواد اوليه و محصولات جانبي كالاهاي ساخته شده در اين منطقه را توليد نمايد، ميتواند به توسعه صنعت خود بيش از اين اميدوار باشد.
كاشتن دانه هاي اقتصاد
بخش كشاورزي طی قرنها يكي از پايههاي مهم اقتصاد مردم آذربايجان محسوب میشود. اكنون كشاورزي در اين منطقه رواج خوبي دارد، اما سهم بسيار كمتري نسبت به صنعت از محصول ناخالص داخلي دارد. قطعاً میتوان بخش كشاورزي را به عنوان بخش مكمل صنعت در منطقه به كار انداخت. از يك سو كشاورزي محصولات اوليه كارخانههاي صنعتي كه در بخش خوراك فعالاند را تأمين ميكند و از سوي ديگر صنعت ميتواند ماشين آلات مورد نياز بخش كشاورزي را ايجاد كند. با اين روش بخشهاي مختلف اقتصاد ميتوانند باعث همافزايي يكديگر گردند.
حجم محصول ناخالص داخلي بخش كشاورزي در سال 90 نزديك به 133 ميليارد تومان برآورد شده است كه اين رقم بيش از 179 درصد نسبت به سال قبل خود رشد داشته است. در سال 90 سهم كشاورزي از محصول ناخالص داخلي منطقه در حدود 24 درصد بوده است.
موضوع كشاورزي منطقه ارس از بحث صنعت كمي متفاوت است. در حال حاضر به دليل افزايش نرخ ارز، هزينه واردات محصولات كشاورزي براي كشور بسيار بالا است. در اين ميان منطقهاي مانند ارس با توجه به پتانسيلهاي خود ميتواند بخشي از كالاهاي وارداتي كشاورزي به كشور را با توليد خود جايگزين كند. از سوي ديگر با توجه به نرخ جديد ارز، كالاهاي كشاورزي ايراني در مقابل كالاهاي كشورهاي همسايه بسيار ارزان محسوب ميشوند. منطقه آزاد ارس ميتواند از فرصت ايجاد شده استفاده نمايد و بخش قابل توجهي از مواد اوليه و كالاهاي كشاورزي مورد نياز كشورهاي همجوارش را تأمين نمايد. مردم جمهوري نخجوان كه تنها با ايران و ارمنستان هممرزند و روابط مناسبي با ارمنستان ندارند، پتانسيل مطلوبی برای تبدیل شدن به يك بازار مصرفي پُرسود براي كشورمان دارند. به اين ترتيب ارس نقش مهمي در ارز آوري غيرنفتي براي كشورمان ايفا خواهد كرد.
در حال حاضر سياست منطقه بر اين اساس است كه كشاورزي بخشهايي مانند آبزي پروري و توليد ميوههاي نيمه گرمسيري و هستهدار را افزايش دهد تا در بلند مدت صادرات اين محصولات بتواند به اقتصاد كشور كمك نمايد. اگر به جاي اين كار افزايش توليد كالاهاي كشاورزي ضروري در دستور كار قرار گيرد هم به اقتصاد داخلي كمك بيشتري میشود و هم احتمال موفقيت صادراتي به كشورهاي همسايه افزايش میيابد.
بخش مكمل
خدمات و بازرگاني، بخش مكمل و لاينفك هر منطقه صنعتي است. به محض قدرت گرفتن يك اقتصاد، بخش خدمات فعال خواهد شد و به چرخش اقتصاد كمك خواهد نمود. منطقه آزاد ارس از اين قاعده كلي مستثني نبوده است و با افزايش چرخش اقتصادي، شاهد افزايش خدمات در اين منطقهايم، هر چند كه هنوز سهم بخش خدمات به نسبت ساير بخشها بسيار اندك است. در حال حاضر این بخش با 5 ميليارد تومان ارزش افزوده كمترين سهم ارزش افزوده را در ميان بخشهاي اقتصادي منطقه دارد. البته با به بهره برداري رسيدن طرحهاي صنعتي و كشاورزي منطقه و همچنين افزايش تعداد گردشگران منطقه در سال آينده شاهد بهبود وضعيت بخش خدمات با يك وقفه زماني خواهيم بود.
به نظر ميرسد اين بخش از اقتصاد، پتانسيل بالايي براي جذب سرمايه گذاري بخش خصوصي دارد. ايجاد امكانات تفريحي در این منطقه بسيار سود آور است و سرمايه گذاران خصوصي به راحتي ميتوانند به ايجاد اين امكانات مبادرت ورزند.
در حال حاضر ايجاد فعاليتهاي خدماتي در برخي موارد، مورد حمايت كامل سازمان قرار دارد. بهداشت و درمان مانند بيمارستان و درمانگاه، حمل و نقل عمومي، دفاتر اسناد رسمي، دفاتر وكالت و فروشگاه خواروبار از اين دست مواردند.
سخن آخر

طرح مناطق آزاد يكي از طرحهاي مفيد براي اقتصاد كشور است. اين مناطق پتانسيل لازم براي تبديل شدن به يكي از محورهاي اصلي توسعه را دارند، اما بايد مديريت درستي بر اين مناطق برقرار باشد. اقتصاد علم تخصيص منابع محدود است. اين هنر مديران است كه با منابع محدود بيشترين رشد را در اقتصاد كشور ايجاد نمايند. در اين ميان ديد جامع و استفاده از هر بخش به عنوان مكمل بخش ديگر و در يك كلام همافزايي اقتصادي بيشترين نقش را ايفا ميكند.

منبع : اقتصاد ایران