گزارش: نجیبه ظفری

در دنیای کنونی، لجستیک نقشی مهم در ایجاد توسعه پایدار دارد. براساس مطالعات معتبر بین‌المللی، بهبود و ارتقای عملکرد لجستیک به عنوان یکی از اهداف مهم توسعه کشورها طی سالیان اخیر مطرح شده است. ایران به عنوان یکی از استراتژیک‌ترین کشورهای منطقه و حتی دنیا، دارای ظرفیت‌ها و مزیت‌های منحصربه‌فردی در حوزه لجستیک و زنجیره تامین می‌باشد.

در این میان مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی کشور با قرارگیری در نقاط مزری و همجواری با کشورهای متعدد در همسایگی ایران، نقش و سهمی بسزا در این فرآیند خواهند داشت. مناطقی که در مسیر کریدورهای شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب قرار گرفته‌اند و کشورهای شرق، جنوب شرق و آسیای میانه را به کشورهای شمالی ازجمله اوراسیا و همچنین اروپا متصل می‌نمایند.شکل‌دهی مرکز تجارت و بازرگانی مدرن، افزایش صادرات و واردات با استفاده از خدمات پردازش کالا، تسهیل حضور برندهای بین‌المللی و توسعه زیرساخت‌های لجستیکی از جمله کارهای موثر برای کل کشور و به طور خاص، مناطق آزاد به شمار می‌آید که ضروری می نمود مناطق آزاد کشور طی جلساتی  با حضور مدیران عامل تمامی مناطق، این مهم را مدنظر قرارداده و برنامه های راهبردی خود را همراستا باهم ارائه نمایند.

جلسات مدیران عامل سازمان های مناطق آزاد بصورت منظم در تهران و بعضا براساس موضوع دستور جلسه به میزبانی یکی از مناطق آزاد کشور برگزار می شود . در نشستی که 29 اردیبهشت ماه با حضور مدیران عامل مناطق آزاد کشور و حمیدرضا مومنی در منطقه آزاد قشم برگزار شد مواردی همچون تامین مالی در مناطق آزاد و نیز راهبردهای بخش پولی و مالی با مشارکت بخش خصوصی و راه اندازی شورای لجستیک مناطق آزاد با توجه به اهمیت موضوع و ارزآوری که برای کشور دارد در دستور کار بعدی این نشست قرار گرفت.

در همین راستا با توجه به اینکه مردم عزیز منطقه آزاد ارس و ترک زبانان کشور همواره به میزبانی و مهمان دوست بودن مشهور می باشند و سازمان منطقه آزاد ارس نیز در کنار میزبانی شایسته که از فرهنگ غنی مردمان ارس ناشی می شود با رعایت اصل صرفه جویی با میزبانی از این نشست تلاش نمود از فرصت پیش آمده برای طرح  مشکلات  و اخذ دستورات لازم بهره ببرد

در سفر مدیران عامل مناطق آزاد کشور به ارس بعد از برگزاری نشست هم اندیشی مدیران عامل که به منظور پیگیری مصوبات جلسه پیشین و تصمیم گیری و ارزیابی در خصوص نحوه مشارکت سازمان های مناطق آزاد در راه اندازی بورس بین المللی، بودجه فرهنگی اجتماعی و گردشگری مناطق، ارائه نظام ارزیابی صلاحیت حرفه ای و جمع بندی در خصوص اساسنامه مناطق آزاد نسل جدید و همفکری در موضوعات مرتبط با فرایند اجرایی ثبت سفارش ، عصر همان روز اولین جلسه شورای لجستیک مناطق آزاد کشور با حضور مدیران عامل و معاونین و مدیران حوزه اقتصادی و لجستیک مناطق آزاد کشور و با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی در منطقه آزاد ارس برگزار شد.

این نشست با محوریت ارائه گزارش عملکرد در خصوص اقدامات صورت گرفته توسط سازمان های مناطق آزاد در حوزه لجستیک، بررسی و تبادل نظر در خصوص سیاستگذاری، برنامه ریزی راهبردی و تبیین نقش و جایگاه مناطق آزاد در حوزه لجستیکی کشور، بررسی و پشتیبانی اولویت های لجستیکی هریک از مناطق و برنامه ریزی توسعه منابع انسانی در جهت ارتقای ظرفیت تخصصی کارشناسی حوزه لجستیک در سازمان های مناطق آزاد برگزار و بررسی و تبادل نظر شد.

نشستی که به نوعی موفقیت های کسب شده توسط فعالان اقتصادی منطقه آزاد ارس و تبدیل شدن ارس به صنعتی ترین منطقه آزاد کشور،  فعالیت بزرگترین گلخانه خاورمیانه  و هزاران واحد تولیدی برگ زرین افتخاری بود که ارس میزبان این دوره از نشست ها باشد و بالطبع آن به پیشنهاد دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد کشور و در راستای تبادل تجربه و ایجاد  هم افزایی  بین مناطق آزاد کشور در خصوص موفقیت های کسب شده  و نیز با توجه به جایگاه منطقه آزاد ارس در ترانزیت داخلی و خارجی  و اهمیت موضوع لجستیک به میزبانی سازمان منطقه آزاد ارس برگزار شد ولی برخی حواشی ایجاد شده باعث شد نتایج حاصل از این نشست عقیم مانده و آنطور که شایسته بود بازنشر و پردازش نشود.

در اولین جلسه شورای لجستیک مناطق آزاد حمیدرضا مومنی دبیر شورایعالی مناطق آزاد کشور نیز به اهمیت مناطق اشاره کرده و می گف: از آنجایی که ذات و رسالت اصلی مناطق ازاد  چابکی و تسهیل‌گری تجارت است این به منزله آن خواهد بود که باید برای تحقق این رسالت سرعت تجارت یعنی رساندن کالای به مشتری در کمترین زمان و هزینه  را در دستورکار قرار داد که این خود توسعه و افزایش ظرفیت بکارگیری از خدمات لجستیکی کشور خواهد بود.

مومنی با تاکید بر اینکه این مهم در افزایش سرمایه گذاری نیز موثر خواهد بود اضافه کرد: نکته مهم دیگر این است که مناطق آزاد رابطه بین کشورهای منطقه‌ای از منظر تجاری راحت و امکان سرمایه‌گذاری خارجی را در منطقه به میزان قابل توجه افزایش می‌دهد، لذا افزایش سرمایه‌گذاری به منزله افزایش ظرفیت برای دریافت خدمات لجستیکی بوده که خود توسعه لجستیک را تضمین می‌کند؛ همچنین تسهیل فرآیندهای بازگانی در مناطق آزاد کار تجارت خارجی را راحت و تقویت کرده ارتباط موثر و سودآوری را بین لجستیک کشور با لجستیک سایر کشورها برقرار خواهد کرد.

حمیدرضا مومنی مشاور رئیس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور در ادامه با اشاره به اینکه مناطق آزاد و بخش قابل توجهی از مناطق ویژه اقتصادی کشور به علت مزیت‌های قانونی که دارند، موقعیت جغرافیایی، موقعیت اقتصادی ـ تجاری، جذابیت‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند نقش بسیار موثری در توسعه لجستیک کشور ایفا کنند یادآور شد: سالانه یک میلیارد تن کالا از طریق کانال سوئز ترانزیت می شود، باتوجه به اینکه هر تن کالایی که در کشور ترانزیت می شود ۲۰۰ دلار درآمدزایی دارد در صورتی که پنج درصد این ترانزیت ها از طریق مناطق آزاد وارد کشور شوند علاوه بر اشتغالزایی در این مناطق، درآمد و ارزآوری چشمگیری برای مناطق آزاد و کشور ایجاد می کند.

لازم به توضیح است «حمیدرضا مومنی» مشاور رئیس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد کشور به همراه هیاتی متشکل از مدیران عامل و برخی معاونین و مدیران سازمان های مناطق آزاد در راستای برگزاری نشست هم اندیشی مدیران عامل این مناطق و بازدید از پروژه های سرمایه گذاری، زیرساختی، اقتصادی و گردشگری منطقه آزاد ارس به این منطقه سفر کردند و از چندین پروژه سرمایه گذاری منطقه آزاد ارس از جمله پاراپلاستیک، جلفاکاران ارس، آمیکو و الیاف کائولن ارس بازدید کردند و از نزدیک با چرخه رشد و اقتصاد ارس و سرمایه گذاران صنعتی ترین منطقه آزاد کشور دیدار کردند و تقدیر برخی از سرمایه گذاران به پاس حل مشکلات پیش پای تولید شرکت ها نیز نمونه ای از این حضور تاثیرگذار در ارس می باشد. هرچند می بایست یادآور شویم از ابتدای سال در چندین نوبت دبیر شورایعالی مناطق آزاد به ارس و سایر مناطق آزاد کشور سفر کرده و از نزدیک ضمن برگزاری نشست با سرمایه گذاران، در جریان مشکلات سرمایه گذاران قرار گرفته و همسو با مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس به جد پیگیر رفع موانع پیش رو می باشند که این حاکی از اراده جدی مدیران فعلی ارس برای توسعه این منطقه می باشد.

در جمع بندی این گزارش می بایست به این نکته بسنده کنیم که از آنجایی‌که در سند چشم‌انداز افق‌1404، دستیابی به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه برنامه‌ریزی شده است، لذا بهبود خدمات و زیرساخت‌های لجستیکی در مناطق آزاد  می‌تواند کمک موثر به دستیابی به هدف مذکور کند. کاهش وابستگی اقتصاد ایران به نفت به‌ عنوان مهم‌ترین راهکار توسعه اقتصادی کشور، منوط به عرضه محصولات داخلی و تولید شده در مناطق آزاد با کیفیت، قیمت و سرعت قابل‌ رقابت در بازار جهانی است که این امر‌، بدون وجود زیرساخت‌های مناسب لجستیکی آن هم با بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و مزیت‌های مناطق آزاد امکان‌پذیر نیست. 

لازم به تاکید است برای این منظور، لازم است استراتژي‌هاي تجاري، صنعتي،‌ اقتصادي و البته حمل ‌و نقلي به صورت همگرا و هم‌افزا بين وزارت راه، مناطق آزاد، متوليان صنعت و اقتصاد تعيين گردد و نقش هر محور و منطقه آزاد در آن مشخص شود؛ چراکه توسعه لجستيك با  همگرايي،‌ هماهنگي و هم‌افزايي نقش‌آفرینان آن می‌تواند اتفاق بیفتد.